Het meten geschiedde met twee man; de voor-
en achterman. De voorman kon de meetketting
tegen de meetpen bij de achterman aantrekken
en zijn meetpen tegen het holletje aansteken.
Om te voorkomen dat de voorman de meetpen
van de achterman, door te hard trekken, ver
stoorde, werd de meetketting ook wel anders
om gebruikt.55
Terugkomend op de opmerkingen van Van
Leusen dat de meetveer nauwkeuriger was dan
de meetketting, moeten we ons wel realiseren
dat de stalen meetveer pas in het midden van
de negentiende eeuw op de markt kwamen.
James Chesterman, een Engelse producent van
onder andere meetkettingen en meetveren,
schreef hierover:
De stalen meetveer vind z'n intrede in de land
meetkundige literatuur in de tweede helft van
de negentiende eeuw en tot die tijd (c.1860) kon
dus alleen gekozen worden tussen meetstok
ken, koorden en de meetketting.57 Toen in 1873
Jordan's Taschenbuch der Praktischen Geome
trie uitkwam noemde Jordan de stalen meet-
veer bij naam, maar hij beschreef alleen het
gebruik van de meetstok en meetketting.58
Vanaf de tweede druk van 1877, die onder de
titel Handbuch der Vermessungskunde werd
uitgebracht, schreef hij over de "...in den letz-
ten Jahren in Deutschland allgemein an Stelle
der Messkette in Anwendung genommene
Stahlband(in de laatste jaren in Duitsland
over het algemeen in plaats van de meetketting
in gebruik genomen staalband) en lijkt de sta
len meetveer een vaste plaats in het landmeten
verworven te hebben.59
Uit het voorgaande mag duidelijk worden dat
het aantal schakels bepalend is voor de kwali
teit en houdbaarheid van de meetketting. Over
dat laatste schreef T. Baker in 1857 dat de
meetketting
In Engeland werd voor het inkorten het advies
gegeven dit te doen door removing one or
more of the connecting links" (het verwijderen
van een of meer van de verbindende scha-
kels).61 Om die reden "...chains having three
rings between each link are to be preferred to
those having only two" (verdienen meetkettin-
gen met drie ringen tussen elke schakel de
voorkeur boven die met slechts twee).62
Het alternatief was de meetketting met één of
twee stelschroeven. Deze kon of in de middel
ste schakel of bij de handvatten zitten en dien
de om de ketting op maat te stellen. Hoewel dit
The first "metallic" woven tape, also a steel tape,
appeared in 1842. These first steel tapes were
made of five foot lengths riveted together, as at
the time there was no method of continuous
strip-hardening and tempering.56
(De eerste "metalen" gewoven meetveer, ook een
stalen meetveer, verscheen in 1842. Deze eerste
stalen meetveren bestonden uit vijf voet [circa
anderhalve meter] lengtes die aaneengeklonken
waren, aangezien er in die tijd geen methode was
voor het continu harden en temperen van band.)
will extend by much use, and will therefore
require to be examined occasionally, and short
ened, if necessary. But a good chain may be used
several days, on tolerably smooth ground, with
out any material extension.60
(...zal verlengen bij veelvuldig gebruik, en dus
van tijd tot tijd gecontroleerd moet worden, en,
indien noodzakelijk, ingekort. Maar een goede
meetketting kan enkele dagen gebruikt worden,
op voldoende gladde grond, zonder aanzienlijke
verlenging.)
55 Hoedt, Jansen, Landmeten en Waterpassen..., p. 9
56 Chesterman, James Chesterman..., p.iii.
57 J. Heussi, D.P. van Weezel Scheffelaar, Beknopte en G emakkelijke Wijze om het Landmeten en Waterpassen te Leeren; in gerigt voor
industrie- en andere scholen en tot eigen oefeningomgewerkt naar het Hoogduitsch en vermeerderd door D.P. van Weezel Scheffelaar,
Geëxamineerd Landmeter. Met 113 Figuren (Gorinchem, 1864), p. 29
58 W. Jorda n, Taschenbuch der Praktischen Geometrie: Eine Sammlung von Resultaten der niederen und höheren Vermessungskunde
(Stuttgart, 1873), p. 43
59 W. Jordan, Handbuch der vermessungskunde, Erster Band. Methoden der Kleinsten Quadrate und Niedere Geodasie (Stuttga rt, 1877), p.
150
60 Baker, Elementary Treatise..., p11
61 K.M. Hart, M.P.M. Hart, Usill's Practical Surveying, A Text-book for Students (London, 1973), p. 134
62 Baker, Elementary Treatisep. 9
2017-1 De Hollandse Cirkel
17
