Varia: basismeting of slingerwaarnemingen?
In 1910 was de vraag 'wat is belangrijk: de
basismeting in Stroe of de slingerwaar
nemingen?'
Verslag van de 110e vergadering van de Rijks
commissie voor Graadmeting en Waterpassing
op donderdag 22 september 1910 des namiddag
te 2:15 ten huize van het lid Bosscha te Heem
stede. Afwezig het lid Kapteijn wegens verblijf
in het buitenland. Voorzitter: dr. H.G. van de
Sande Bakhuizen.
"De voorzitter (Vd Sande Bakhuyzen) brengt
aan de orde het punt basismeting. Hij merkt
op, dat onze resultaten zullen moeten berusten
op eigen basismeting en vergelijkt men nu de
urgentie van slingerwaarnemingen en van
basismeting dan treed vanzelf die voor de
laatste op den voorgrond.
Het lid Bosscha betuigt zijn bijval met het door
den voorzitter geopperd denkbeeld. De keuze
omtrent den voorrang tusschen slingerwaar
nemingen en basismeting is niet moeilijk. De
basismeting staat in onmiddellijk verband met
de aan de commissie opgedragen driehoeks
meting, de slingerwaarnemingen voor het
bepalen van de zwaartekracht komen in de
tweede plaats ter wille van de Internationale
Vereniging.
Hij (Bosscha) stelt zich de vraag of het niet
mogelijk is de belangen van de basismeting en
van de slingerwaarnemingen te combineren.
Er zal toch veel tijd nodig zijn voor het aan
schaffen en aanmaken van de hulpmiddelen
voor de basismeting.
Het lid Muller spreekt zijn teleurstelling uit
over het denkbeeld dat door den voorzitter is
ontwikkeld. Met wijlen ingenieur Modderman
heeft hij met lust gewerkt aan het vraagstuk
der slingerwaarnemingen; het is zeer lastig
geweest een opvolger voor dien ingenieur te
vinden, en nu daarin geslaagd is, dank zij de
medewerking van het lid Heuvelink, wordt het
plan geopperd om diens opvolger eerst met de
basismeting te belasten.
Met de ingenieur Vening Meinesz is uitslui
tend gesproken over de slingerwaarnemingen,
hij weet niet beter of bij zijn in dienst treden op
1 October 1910 zal hij zich aan dit vraagstuk
hebben te wijden. Hij is gefortuneerd, trakte
ment is voor hem bijzaak, uit belangstelling
voor het werk zal hij dit ter hand nemen.
Zooals de loop van zaken is geweest, kan door
de Commissie niet eenvoudig worden beschikt,
aan hem zou gevraagd moeten worden in hoe
verre hij genoegen neemt met wijziging van
zijn werkkring.
Maar er is nog meer in het oog te houden,
Vening Meinesz is n.l. wel theoretisch, maar
nog geen geroutineerd waarnemer, bovendien
ontbreekt hem op dit moment ervaring op het
gebied van instrumentkennis. Verder is naar
de sprekers oordeel een basismeting in Neder
land zoo goed als uitsluitend van weten
schappelijke betekenis, omdat de voor de
praktijk noodige kennis van de afmetingen der
Driehoeks zijden voldoende verkregen is door
aansluiting aan de Duitsche driehoeken. De
voorrang voor basismeting voor slinger
waarnemingen is dus niet zo sterk als door den
voorzitter en het lid Bosscha voorgesteld.
Spreker zou de gelegenheid voor het ter hand-
nemen der slingerwaarnemingen, zooals die
zich thans voordoet, niet gaarne voorbij laten
gaan, en zou dus gaarne zien dat de basis
meting aan een ander dan Vening Meinesz
werd opgedragen.
Het lid Kwisthout acht de eigen basismeting
niet nodig voor de behoefte van het Kadaster.
Door het lid Heuvelink wordt gewezen op den
weg, die men voor de basismeting op Sumatra
heeft ingeslagen. Er zijn geëtalonneerde (ge
ijkte) draden uit Parijs betrokken waarmede
de basis wordt gemeten. Dadelijk na de basis
meting worden de draden ter verificatie naar
Breteuil (Comité international des poids et
mesures) teruggezonden.
Het lid Bosscha kan deze handelwijze niet
goedkeuren. De platina standaard meter werd
in hoofdzaak met het oog op basismeting aan
geschaft; wij dienen de lengte der basis dus uit
onzen standaard af te leiden.
De voorzitter betuigt zijn leedwezen, dat bij
het lid Muller de illusie omtrent de slinger
waarnemingen enigszins wordt weggenomen,
maar zou toch gaarne zien dat met de
43
2017-1 De Hollandse Cirkel
