zware werk aan een jongere kracht over te
dragen."24 Hiertoe had betrokkene al iemand
op het oog: dr. W. Nieuwenkamp, wis- en
natuurkundige, assistent in de geologie bij col
lega J.I.J.M. Schmutzer in Utrecht. Nieuwen
kamp werd, met terugwerkende kracht, per 1
oktober 1937 als ingenieur bij de commissie
aangesteld en kwam dadelijk in opleiding. Dit
was een belangrijk signaal voor de Marine, die
aan Vening Meinesz had toegezegd de vrucht
bare samenwerking, ook met een opvolger, te
willen voortzetten. Samen met zijn leerling,
met wie hij begin dat jaar aan boord van de
O 12 al even op een ruwe Noordzee had "ge
zwalkt" en gedoken,25 ging Vening Meinesz in
mei 1938 per Hr.Ms. O 13 nog door het Kanaal
tot aan de Atlantische Oceaan, maar een ge
plande lange expeditie per O 16 via Kaap de
Goede Hoop naar 'De Oost' ging niet door.
Een solotocht van Nieuwenkamp in juli 1939
met Hr.Ms. O 19 op de Noordzee moest van
wege de oplopende politieke spanningen na
drie dagen en één geslaagde stationsbepaling
voortijdig worden afgebroken. Na de Tweede
Wereldoorlog werd de samenwerking tussen de
Marine en de wetenschap met onderzeeboot
expedities in 1948 hervat en in 1951 en 1957
voortgezet.
Na 80 jaar in Delft een digitaal monument
Voorzover na te gaan is het, wat de geaccentu
eerde samenwerking betreft, in Nederland bij
twee gedenkplaatsen gebleven: de Onderzee
dienst in Den Helder en het Geografisch Insti
tuut te Utrecht. De TU Delft bewaart, overge
nomen van de voormalige Afdeling Geodesie,
in haar erfgoedcollectie wel een gedenkplaat
van het type als in 1938 te Utrecht aangebo
den,26 maar dat is het Utrechtse exemplaar, dat
na de verhuizing van het Geografisch Instituut
naar De Uithof aan de Afdeling Geodesie in
Delft werd overgedragen.27 Hadden Den
Helder en Utrecht in 1938 hun gedenkmoment,
voor Delft kwam dat - afgezien van deze over
dracht - later, ongeveer 80 jaar na Vening
Meinesz' historische wereldreis aan boord van
Hr.Ms. K XVIII.
Dat was in de vorm van deelname door de TU
aan een project dat op initiatief van de Stich
ting Academisch Erfgoed, het Tropenmuseum
en de Vereniging Wiki Media Nederland werd
ondernomen om aandacht te besteden aan we
tenschappelijke expedities van weleer, met doel
die in de "Grote Wikipedia Expeditie" digitaal
te ontsluiten. Daarbij kwam de TU met deel
project de "Vening Meinesz K-XVIII Expedi
tie", dat in samenwerking met o.a. de Konink
lijke Marine en Stichting "De Hollandse
Cirkel", vorm kreeg.28
Naast de presentatie van genoemde digitale
herbeleving van het K XVIII avontuur,29 voor
jaar 2015, was er - zomer 2016 - de onthulling
van een interactief gedenkraam in het Marine
museum in Den Helder30 en - niet te vergeten
- al op 10 november 2015 het Symposium
"Gravity Expeditions at Sea" in het Science
Centre Delft, Mijnbouwstraat 120.31 In 1937
was dat het gebouw van het Mijnbouwkundig
Instituut, direct tegenover het De Vries van
Heijstplantsoen, waar destijds het monument
voor de samenwerking tussen de Marine en
prof. Vening Meinesz was gepland! Als het
toen niet bij plannen gebleven was, dan zouden
(de duurzaamheid van het monument daargela
ten!) de deelnemers aan het symposium tijdens
de koffie-/theepauze of de lunch 'oog in oog'
hebben kunnen staan met de bovenbouw van
Hr.Ms. O 6; een onderzeeboot uit de tijd toen
prof. Vening Meinesz in 1923 zijn oorspronke
lijke voor landgebruik bedoelde Stückrath vier-
slingertoestel op de rede van Den Helder voor
onderzeegebruik mocht beproeven.
60
24 Arch. Ned. Comm. voor Geodesie, notulen verg. 27-10-1937
25 Heldersche Courant 4-2-1938
26 Erfgoed TUDelft, coll.nr. 2000.0456.GEO
27 Persoonlijke mededeling door de heer Henri C. Pouls
28 http://expeditiewikipedia.nl"
29 Jos Wassink, "Expeditie onderzeeboot", Delta 30-3-2015
30 Idem, "Expeditie Vening Meinesz herdacht", 1-8-2016
31 http://www.citg.tudelft.nl/...: "Vening Meinesz symposium 10 november 2015"
2017-2 De Hollandse Cirkel
