met lijn uit de 18e of 19e eeuw uit. Uit het
VOC-archief lag daarnaast een gedrukte lijst
van de boeken, kaarten en stuurmansgereed
schappen die meegegeven werden aan de naar
Indië vertrekkende schepen (toegangsnummer
1.04.02, inv.nr. 508).
Op veel kaarten uit de Oost of van onderweg
valt het ook daar alom gebruiken van de Rijn
landse roede - met de standaard op de Leidse
sterrenwacht en/of op het Leidse stadhuis - en
de Duitse mijl op! (De Duitse of Hollandse
mijl mat 7,407 kilometer.) Op dit aspect werd
in de expositie niet ingegaan, maar thuis zag ik
dat in 1932 over de Rijnlandsche Roede
werd geschreven dat deze al onder Van Rie-
beeck in de Kaapkolonie werd ingevoerd en
in 1691 in Nederlandsch-Indië!1 Vooral uit
de Indische Archipel zijn er niet alleen zee
kaarten, maar ook 'grondteekeningen' van
steden en kruidenplantages. Het langste stuk
papier is een (rond geëxposeerd) panorama
van de Kaap uit 1778 uit het Kaartenarchief
Topografische Dienst bij het Nationaal ar
chief (inv.nr. 15.120F). Maker Robert Jacob
Gordon gaf veel aan ('hebbende de distan-
tien en hoogtens nauwkeurig genomen') en
middenin ook: 'van dit punt is het gesigt
genomen'. Het kerkhof en de slaven-
begraafplaats waren al apart en dus apart
aangegeven.
Bij uitgeverij Wbooks verschenen 'The
Dutch East India Company Book' en 'Het
grote VOCboek' van Ron Guleij. Voordat ik
dit boek had gelezen had ik nog nooit van
de 'ziel' van een dieplood gehoord: een hol
le ruimte aan de onderkant van een dieplood
om vet in te smeren en zodoende bodem
monsters mee omhoog te nemen.
Zie voor ook de openingstijden van de
expositie de website www.gahetna.nl.
Adri den Boer
PS: In Boskoop worden diverse maten, zoals
de omvang van kwekerijen, nu nog steeds in
Rijnlandse roeden gemeten (www.nl.wiki-
pedia.org).
95
Fragment van man met meetroede op manuscript-
kaart van een gedeelte van de kust bij Bantam op
Java, 17e eeuw
Fragment Plan van het
fort de Goede Hoop, met het begonnen
nieuwe project voor Vyfhoek, aanleg van de
Stad enz. 1665. Met schaal van 100 Rijnlandse
roeden 300 strepen
1 S.J. Fockema Andreae, De Rijnlandsche Roede. Geschiedenis eener oud-Nederlandsche landmaat, in: TijdschriftKNAG, 1932, p. 646
2017-2 De Hollandse Cirkel
