Toen door de ingevallen winter de dichtbij ge
legen Gouwzee tussen Marken en Monnicken-
dam dichtgevroren was, heeft hij met een spe
ciaal daarvoor vervaardigde meetketting op het
ijs een basismeting uitgevoerd. Over de lengte
van die basis is men het niet helemaal eens.
Zelf ga ik er altijd vanuit dat het ging om 1500
Rijnlandse Roeden, dus omgerekend 5650,5
meter 5651,037 m]. Ik zal hierbij een selec
tie aangeven van wat de door mij gebruikte
bronnen zijn.
Dat is namelijk wat Krayenhoff zelf aan
geeft in zijn, na zijn driehoeksmeting versche
nen, Franstalige verslag Précis Historique des
Opérations Géodésiques et Astronomiques,
faites en Hollande pour servir de Base a la
Topographie de cet État. In het manuscript
ervan, dat aanwezig is in het Kadastermuseum
in Arnhem, staat: 'Au mois de Février 1800, la
partie du Zuiderzée entre Monnickendam, et
l'isle de Marken se trouva glacée. Je saisis
cette occasion pour mesurer une base, au
moyen d'une chaine bien calibrée et construite
a cet effet. On y procéda par deux fois et en
sens inverse; les (deux) résultats ne différérent
que très peu l'un de l'autre, et me présentèrent
toute la justesse qu'on pouvait attendre des
moyens dont on se servit alors. Des deux
extrémité's de cette base laquelle avait une
longueur de 1500 verges du Rhin, je mesurai
a l'aide d'un très bon sextant, les ang
les entre tous les objets visibles de la
Nord-Hollande, en répétant plusieurs
fois mes opérations, et prenant un ter-
me moyen entre les petites différences
qu'ellesprésentaient. Je calculai ens-
uite les distances de ces objets, et je
parvins a déterminer celles du centre
du clocher occidental d'Amsterdam,
au centre du clocher de Haarlem,
laquelle je trouvai au moyen de
trois chaines de triangles,
4457,9 verges du Rhin: cette
distance, s'accordait, a 4 pieds
près, avec celle que j'ai déduite postérieure-
ment de mon travail trigonométrique plus
parfait.' In de eerste gedrukte versie van het
Présis Historique (La Haye, 1815 op blz. 7) en
in de tweede aangevulde en verbeterde druk
(La Haye, 1827 op blz. 2/3) vinden we letter
lijk dezelfde tekst, alleen het woordje 'deux'
uit het manuscript is in de gedrukte uitgaven
niet overgenomen.
De 'Eersten Kapitein Ingenieur' J. Erzey
vermeldt in het (handgeschreven) Algemeen
overzigt der Geodesische verrigtingen in het
Koningrijk der Nederlanden d.d. 27 maart
1822: 'Zijne Exc. De Generaal Krayenhoff
vergenoegde zich echter met deze stukken niet,
maar begaf zich gedurende de jaren 1799 en
1800, op eene menigte van torens en mat van
dezelve onderscheidene hoeken. Eene basis
werd in den winter op den toegevroren Zuider
zee gemetenzij bevond zich tusschen het
eiland Marken en de Stad Monnikendam, en
had eene Lengte van 1500 Rijnl: roeden; - uit
deze basis werden drie reeksen van driehoe
ken, naar den afstand Amsterdam en Haarlem
geleid, welke lengte 4457,9 rijnl: roeden be
vonden werd, en welke tot grondslag voor het
gantsche net der berekeningen diende.'
In dr J.D. van der Plaats: Overzicht van de
graadmetingen in Nederland, in: Tijdschrift
voor Kadaster en Landmeetkunde, jaargang V,
1889, blz. 235, staat: 'Toen sloeg Krayenhoff
zelf de hand aan het werk. In 1799 mat hij met
een sextant een groot aantal hoeken op de
voornaamste torens van Holland, Friesland,
Groningen, Drenthe en langs de Zuiderzee.
165
Afb. 9. De door Krayenhoff gebruikte meetketting
tijdens zijn basismeting op de Gouwzee in februari
1800. Foto Rijksmuseum Amsterdam.
2017-4 De Hollandse Cirkel
