Vening Meinesz' onderzeese slingerproef van juni 1923
en de vermeende rol van Hr.Ms. O 6
Prof.dr.ir. Leen Aardoom
Op 21 februari 1938, toen de jarenlange
succesvolle samenwerking van de Koninklijke
Marine met de aardwetenschappen bij de
Onderzeedienst werd gevierd1, lag niet ver van
de feestlocatie in Den Helder de in november
1936 uit dienst gestelde en op termijn te slopen
onderzeeboot Hr.Ms. O 6. Nog geen jaar daar
vóór uitgekozen om gezichtsbepalend te wor
den voor een Delfts monument in het De Vries
van Heijstplantsoen, wachtte zij op een andere
bestemming.
Die kwam er toen de O 6 op 10 augustus 1939
bij opbod - om precies te zijn - voor 5.727,77
van de hand ging.2 Overgedragen aan de NV.
Utrechtsche Ijzerhandel, werd de onderzeeboot
daags daarna, samen met een afgedankte mari
ne-sleepboot en het oude lichtschip Haaks,
voor de sloop binnengaats naar Hendrik Ido
Ambacht gesleept.3 De O 6 had in Den Helder
al enige tijd een bestemming als schuilkelder
en de koper zou daarom, na verwijdering van
onder meer de ruim 100.000 kg koper, de
drukvaste romp binnen drie maanden 'franco-
thuis' hebben moeten retourneren. Met een
bod van 'slechts' 5.250 had een ingezetene
("onze stadgenoot I. de Jong") de koop gemist
en Den Helder daarmee de kans om de O 6
ongeschonden te behouden.
Was deze gang van zaken - maritiem-histo-
risch gezien - misschien betreurenswaardig,
geodetisch-historisch was het toch irrelevant;
ware het niet dat bij de berichtgeving4 werd
opgemerkt "dat de allereerste duikproef van
prof. Vening Meinesz met de O 6 gehouden
werd"!
Zoals bekend,5 werd die eerste veelbelovende
proef aardwetenschappelijk een historische
stap; één die het Delftse college van B&W, in
dien op de hoogte van de betrokkenheid van de
O 6, in 1937 had kunnen overhalen het plan
van Onze Marine met de uit dienst gestelde
bejaarde onderzeeboot positiever te beoor
delen.6 Als de O 6 inderdaad de onderzeeboot
was waarin Vening Meinesz in 1923 - na vol-
152
Hr.Ms. O 6. Uit: Chambon 1939
Het voor landgebruik
ontworpen Stückrath
vier-slingertoestel,
waarschijnlijk in
Vening Meinesz'
'laboratorium' bij het
KNMI.
Uit: Vening Meinesz
1923
1 Leen Aardoom, "In 1937 geen Vening Meineszmonument voor Delft", De Hollandse Cirkel 19 nr. 2 (juni 2017), pp. 54-60
2 Anonieme Helderse schrijver, "Een onderzeeboot een lichtschip en een sleepboot voor den meestbiedende. Het einde van
Hr.Ms. O 6. Treurspel om lichtschip Haaks", HelderscheCourant (HCrt) 10/8-1939
3 De Tijd 19/8-1939
4 Als noot 2
5 Theodorus Jan Cornelis van Hengel, The Diving Dutchman: het maritiem-gravimetrisch onderzoek van F.A. Vening Meinesz
1966), proefschrift Leiden 2014
6 Als noot 1
2017-4 De Hollandse Cirkel
