tooiing van het Nederlandse zwaartekrachts-
net7 - zijn vier-slinger Stückrath zwaarte
krachtstoestel voor de eerste maal op
onderwatergebruik mocht beproeven, dan zou
het hergebruik van haar gezichtsbepalende
brugkuip het Delftse monument zeker aanvul
lende historische betekenis hebben gegeven.
Opmerkelijk genoeg echter schijnen de initia
tiefnemers toen geen aandacht voor de in 1939
alsnog geclaimde unieke rol van de O 6 hebben
gevraagd.
Op 21 februari 1938, bij de Onderzeedienst,
had niemand van de redenaars maar enige aan
dacht aan de O 6 besteed, zelfs de persoonlijk
toch betrokken prof. Vening Meinesz niet.
In zijn doorgaans gedetailleerde verslaglegging
over zijn handelen volstond Vening Meinesz,
voor wat zijn eerste duik betreft, met de op
merking dat die voorjaar 1923 plaatshad "on
board a Dutch submarine in the roadstead of
the Naval Base at Helder"8; eerder - schrijvend
nog vóór zijn vertrek, eind september, per
Hr.Ms. K II naar Java - was hij al meer speci
fiek geweest9: "Op een tocht met de K 2 bij
woelige zee ondernomen, bleek dat, varend op
een diepte van 15 M, Ook hier weer, van
Vening Meinesz zelf, géén woord over de O 6.
Niettemin zou de O 6 het instrument bij Den
Helder of elders al even aan boord kunnen heb
ben gehad.
Hr.Ms. O 6 wel of niet de eerste?
Kortom: een mysterie dat erom vraagt de ge
schiedenis van dit historische experiment nog
eens door te nemen; temeer omdat de opge
voerde onderscheidende rol van Hr.Ms. O 6 uit
1923 tot de dag van vandaag opgeld doet in
gezaghebbende publiek toegankelijke bron10:
"June 1923: O 6 is the first submarine used by
Prof. Dr. F.A. Vening Meinesz, B.Sc. in order
to conduct gravity measurements. This first
submarine test is conducted on the North Sea."
Ook in het enkele jaren geleden verschenen
wetenschappelijk werk over prof. Vening
Meinesz11 komen we hem (onder verwijzing
naar evenzeer gezaghebbende maritiem-
historische literatuur12) in juni 1923 met zijn
slingertoestel op de Noordzee tegen aan boord
153
Hr.Ms. KIIin 1922-1923. Van: http:Mimh-beeldbank.defensie.nl
7 F.A. Vening Meinesz, Observations de pendule dans Les Pays-Bas 1913-1921, Delft 1923
8 F.A. Vening Meinesz, Gravity expeditions at sea 1923-1930, Delft 1932, pp. 11-30
9 F.A. Vening Meinesz, "Slingerwaarnemingen op zee", De Ingenieur 1923, pp. 827-828
10 www.dutchsubmarines.com/.
11 Van Hengel, p. 67
12 G. Jungslager, Recht zo die gaat. De maritiem-strategische doelstellingen terzake van de verdediging van Nederlands-Indië in de jaren
twintig (proefschrift Leiden 1990), Afdeling Maritieme Historie van de Marinestaf 1991, p. 168 noot 71: Rapport dd. 12 juni 1923,
beproeving aan boord Hr.Ms. O 6 met radio-ontvangst onder water
2017-4 De Hollandse Cirkel
