De kruisdraad waar je tegenaan kijkt is ver
schuifbaar langs de verticale messing stut.
Hierop is ook nog een hellingspercentage
aangebracht. De verdeling loopt van 40 naar
- 40 (honderdsten) met een onderverdeling in
duizendsten. De afstand tussen 10-20 en ove
rige ronde maten bedraagt 2 cm met een
onderverdeling van 2 mm. De afstand tussen
de tegenoverliggende kruisdraden bedraagt
eveneens 2 cm.
Volgens onze gewaardeerde collega-DHC-er
en deskundige bij uitstek op het gebied van
historische instrumenten en methoden: de heer
Jan de Graeve (UGent) uit Brussel is het in
strument een verbeterde versie en combinatie
van het 'niveau de pente Chézy' en 'la bous-
sole rapporteur et la règle topographique du
commandant Delcroix'. Die werd ontwikkeld
voor het Franse leger.
Voornoemd instrument bestaat uit een bronzen
rechthoekige plaat met gradenboog en schaal-
latten (boussole-rapporteur), waarmee horizon
tale hoeken en afstanden gemeten kunnen wor
den. Op 10 cm afstand van het oculair is een
transparante spiegel aangebracht met ruiten-
netpatroon en twee onderling loodrechte kruis-
1
I
draden. Hiermee kunnen hoogteverschillen
worden gemeten.
Jan de Graeve merkte op dat het instrument
van Charles vooral diende voor hoogtemeting,
maar ook eveneens als afstandmeter te gebrui
ken is. Met een dubbele aflezing AB van de
meetlat kan de afstand bepaald worden.
Ook hier gelijkvormigheid a D albl AB
a2b2 AB, waaruit D te berekenen is, met ook
hier de vaste instrumentwaarden a, albl en
a2b2.
De tangens van de hellingshoek vermenigvul
digd met de horizontale afstand geeft dan een
hoogteverschil.
Bronnen
1. CH-Leon Durand Claye, André Pelletan et
Charles Lallemand: Lever des plans et
nivellement, Paris 1889
2. A. Laussedat: Recherche sur les instru
ments, les methodes et le dessin topo-
graphiques, Paris 1898
3. P. Fülscher und weitere mitarbeiter der ge-
sellschaft für die Geschichte der Geodasie in
der Schweiz (www.history-of-geodesy.ch)
4. Brief Jan de Graeve: Bureel van Landmeter
Expert. Brussel, 8-8-2017
5. P. Delcroix: Règle Topographique et
Boussole-rapporteur. Notice. Paris, 1893
Noot: mijn dank gaat weer uit naar Guy Paone
(www.gsi-opticals.nl) voor het herstellen van
de kruisdraden.
15
fc-jkHibi FiippnTlnnrcJ. n'iglc bapi>yrripl:ii|iui Ha (jinnipd]*! iliHctol"*",
Boussole rapporteur van Delcroit (A. Laussedat:
Recherche sur les instruments, les methodes et le
dessin topographiques, Paris 1898)
-r7>
Tangens van de hellingshoek vermenigvuldigd met
de horizontale afstand geeft een hoogteverschil.
2018-1 De Hollandse Cirkel
