moeite wist Krayenhoff de commissie voor
zijn plan te winnen.1 Hij begreep dat hij nu
toch eindelijk eens verantwoording zou moeten
afleggen voor het feit dat er nog niets gereali
seerd was. Zijn verantwoording volgt in een
komende aflevering van dit tijdschrift, maar
eerst is het nodig om te weten hoe het toch
mogelijk was, dat hij zich door Van Swinden
heeft laten overhalen om opnieuw te beginnen.
Wie waren eigenlijk Van Swinden en Perny?
Van Swinden had Krayenhoff het advies ge
geven een driehoeksmeting uit te voeren op de
manier waarop Méchain en Delambre in de
jaren 1792-1799 hun grote Franse graadmeting
tussen Barcelona en Duinkerken hadden uit
gevoerd. Maar wat was hij eigenlijk voor een
man? Van Swinden, geboren op 8 juni 1746,
was een beroemde wis- en natuurkundige. Hij
was lange tijd, van 17 maart 1767 tot in 1779,
verbonden aan de Academie in Franeker2 en
stond in binnen- en buitenland bekend als zeer
deskundig op velerlei terreinen. In 1780 heeft
hij het toen nog niet voltooide planetarium van
zijn plaatsgenoot Eise Eisinga bezocht, en hij
was zó onder de indruk, dat hij nog in dat
zelfde jaar een boekje heeft uitgegeven met
daarin een uitgebreide beschrijving ervan.
Uit de titel "Beschryving van een KONST-
STUK, verbeeldende een volleedig beweeglyk
HEMELS-GESTEL, uitgedagt en vervaardigd
door EISE EISINGA", blijkt al dat hij erg
onder de indruk was. Nadat er op 22 februari
1780 bij Eisinga drie hoogleraren waren wezen
kijken, kwam er op 13 maart een delegatie van
vijf personen, onder wie Van Swinden, terug
SS
50
Dirk de Jong, 'De Hooge School te Franeker', 1786 (www.rijksmuseum.nl)
1 N. van der Schraaf, blz. 69. Perny gebruikte in zijn hierna aangehaalde correspondentie alleen de naam J. Perny. Hij was werkzaam
bij de Parijse sterrenwacht.
2 De jaartallen verschillen. G. Moll schrijft op blz. 8: .toen BRUGMANS van Franeker naar Groningen vertrok, dat VAN SWINDEN
in deszelfs plaats werd geroepen, om de Wijsbegeerte en de Natuurkunde te onderwijzen (9)'. In die voetnoot op blz. 49: 'Hij
aanvaardde dien post den 17den Maart 1767 met eene redevoering en op blz. 22 schrijft hij over 'het nederleggen van het
Rectoraat der Akademie (26)', bij de voetnoot staat op blz. 55 'in 1779'. Op blz. 1 van 3, staat: 'van december
1766 tot 1785 (oratie 18 februari 1767)'. Ook Nieuwenhuis, blz 26 schrijft '.van 1766 tot 1785.'.
2018-2 De Hollandse Cirkel
