HEMELSGESTEL,
BESCEIRYVING,
J. H. van SWINDENj
K ON S T-S T U
UTC.'ÜUAGT u VraVAARDIGD
o o i
B 1 S E I s I N G Aj
Tt F R A N E K E Rr
C t), v. SLUIS t
t ffSa
L T>. A O M A R. 5
om alles nog eens te controleren en na te
rekenen. Het bleek perfect in orde te zijn.3
Het functioneert nog steeds (en is zeker de
moeite waard om het te bewonderen!)
In 1785 was Van Swinden verhuisd naar
Amsterdam, waar Krayenhoff zich al op 15
april 1784 gevestigd had. Hij was er van 1785
tot 9 maart 1823 hoogleraar wijsbegeerte,
natuur-, wis- en sterrenkunde aan het Athe
neum Illustre, met een onderbreking tussen
1800 en 1802 wegens verlof. Deze functie
betekende niet alleen een verbetering van zijn
financiële positie, maar hij kreeg ook meer
aandacht voor diverse maatschappelijke activi-
teiten.4 Dat een hoogleraar in Franeker niet zo
goed betaald kreeg was algemeen bekend.
Toen Krayenhoff in 1780, nadat hij de beide
titels Doctor in de Wijsbegeerte en Meester der
vrije Kunsten had behaald, het aanbod gekre
gen had om als hoogleraar naar de Academie
in Franeker te gaan, had zijn vader hem dat
sterk ontraden vanwege 'het geringe fortuin'.
Zelfs als hij die functie zou kunnen krijgen aan
de Hogeschool van Leiden was het aantrekke
lijker om te kiezen voor een functie als arts in
een grote plaats als Amsterdam. Hij heeft naar
zijn vader geluisterd en vervolgde zijn studie
Geneeskunde in Harderwijk.5
Toen de Admiraliteit te Amsterdam besloot om
een commissie aan te stellen die ervoor moest
zorgen dat het onderwijs aan zeelieden ver
beterd zou worden, alsmede de kwaliteit der
'Hollandsche hoogst gebrekkige zeekaarten',
werd Van Swinden daarin opgenomen.6 Als
resultaat verschenen er o.a. Verhandeling over
het bepalen der Lengte op Zeedoor afstanden
van de Zon tot de Maan of vaste sterren (in
51
O l i o it
tar in Jt Wjibiitcrtr if1! Latiif Hingt .SfJw
it It fiirtht} LiV ra* ttrftktidt •tittidt (it-
vnndt tifask-
mu da Hiii/aji kjfftn It Ptiyi
VAN SEN
VXHAEEISENCE ÏEN VOUIIÏJÏ Ittl'ECaTI
AffrJi Sn4f drr Sttd JFrautrr*
Halt! ittflflitttm jvftrnx qmdsfnid rutrlht.
Ctt dt Nat. Dtp. 1, if;
fifttlT LA E ODMll,
Titelblad van Van Swindens beschrijving van het
planetarium uit 1780 (www.books.google.nl)
Van Swinden wijdt in 1788 het gebouw in van Felix
Meritis (www.nl.wikipedia.org).
3 Nieuwenhuis, blz. 26
4 Wikipedia J.H. van Swinden. Moll, blz. 22, spreekt over 'de Amsterdamsche Doorluchtige School'. Op www.parlement.com, blz. 1
van 3 staan deze precieze data vermeld.
5 Tydeman, blz. 9/10 en Uitterhoeve, blz. 54
6 Moll, blz. 26 t/m 28. Op www.parlement.com, blz. 1 van 3, staat bij zijn nevenfuncties 'lid commissie ter verbetering van publicaties
voor zeevarenden' en bij de hoofdfuncties 'lid Comité tot de Zaken der Marine, van 27 februari 1795 tot 14 september 1795'.
2018-2 De Hollandse Cirkel
