Varia: Boerhaave verbouwd
Eind 2011 verschenen er zorgelijke verhalen
over wetenschapsmuseum Boerhaave in Lei
den. Als andere rijksmusea zou dat per 2012
voor minstens 17,5% eigen inkomsten moeten
zorgen, maar staatssecretaris Zijlstra maakte
daar met terugwerkende kracht per 2010 van.
'De ongewisse toekomst van museum Boer
haave en zijn geodetische erfgoed' was in Geo-
Info 2011-12 een artikel van Nicolas de Hilster.
Er kwam ook nieuws over een campagne 'Red
Boerhaave!' en in DHC 2012-1 stond in de ru
briek Historisch nieuws een bijdrage 'Museum
Boerhaave gered'. Het museum is recent ver
bouwd en vernieuwd! Op de begane grond is er
(naast pakweg een tentoonstelling Franken
stein) bijvoorbeeld een interactieve familieten
toonstelling Wiskunde. Daar zie je onder meer
een kleine hoekmeter voor een kanon (1621).
Over de cartografie past daarin de aardbol met
een daarover vanuit Leiden te spannen lint dat
op een vlakke kaart met lichtjes de geprojec
teerde gebogen lijn weergeeft. De menselijke
maat wordt niet vergeten: een soort 'transver-
saalschaal' geeft een Rijnlandse voet, verdeeld
in palmen en duimen.
Boven zie je bij de sectie Grote Vragen meer
dan die grote meridiaankijker van Pistor und
Martins uit 1860. Er is een afdeling Water,
Stroom Data. 'De opmars van de Ingenieur'
is in die afdeling een staande vitrine met pal na
die titel wel drie Hollandse cirkels met kom
pas. Bovenaan die van Jacob David (Leiden
1653), dan de zeer bewerkte van Anthonius
Hoevenaer (Leiden 1650-1695), waarschijnlijk
gemaakt voor stadhouder Willem III. De derde
in die rij is die van Hendrik Sneewins, ook uit
Leiden, en uit dezelfde tijd. Van hem bevat de
vitrine ook een grafometer ('variant van Hol
landse cirkel'). Die prijkt nu naast de Meetkun
dige Machine van Wytze Foppes (Leeuwarden
1651). Naast kaarten en een pantograaf ligt er
zo voor een breed publiek ook het boek Prac-
tijck des Lantmetens van Sems en Dou. Tegen
de muur prijkt een splinternieuw interactief
object 'Meten als een landmeter' met een re
plica van een Hollandse cirkel (zonder kom
pas). 'Je wilt de afstand tot de kerk weten,
maar hebt geen zin in natte voeten. Tegen
woordig doen landmeters dit met één druk op
de knop, maar vroeger moesten ze zelf meten.
Ze gebruikten hiervoor een meetinstrument, de
Hollandse cirkel, en een wiskundige methode,
driehoeksmeting', aldus de introductietekst.
78
Geëxposeerd hoekmetertje voor een kanon, mét
tasje (1621).
Cartografisch experiment
2018-2 De Hollandse Cirkel
