beeld op een met gepaste snelheid getranspor
teerde lichtgevoelige film. Die afbeelding en
fotografische registratie werd periodiek (elke
hele of halve seconde) kort onderbroken met
een door de chronometer aangestuurde sluiter.
De slingerreflecties bewogen 'op en neer' langs
de smalle spleet, zoals bij het Von Sterneckse
coïncidentie apparaat de lichtflitsen 'op en
neer' bewogen in het gezichtsveld van de
kijker; met dien verstande - en dat was de crux
- dat bij het fotografische apparaat van Vening
Meinesz Van Rest alle vier de slingers ge
lijktijdig in beeld kwamen en werden getimed.
Deze, in principe ook voor landgebruik toe te
passen, techniek was in feite te beschouwen als
een modernisering van de methode Von Ster-
neck, waarbij de moeizame visuele waarne
ming van de coïncidenties op locatie groten
deels werd vervangen door 'thuis' uitwerken
van de continue registratie van de slingerbewe
gingen.
Naar, in en terug uit Indië
De ijzerhoudende invarslingers zouden aan
boord alleen als reserves van pas komen, maar
de missie had niet alleen als doel om Vening
Meinesz' methode te testen, maar ook door het
vestigen van een gravimetrisch met De Bilt
verbonden primair basisstation, een aanzet te
maken voor de opname van de Archipel als
geheel, zoals al ten tijde van de aanschaf van
het Stückrath-toestel, twintig jaar geleden, was
voorzien.18 Anders dan toen werd gepland,
bleef het toestel langer in Nederland, maar nu
ging het alsnog op weg naar de koloniën, zij
het - dankzij dr. Vening Meinesz' ambities
- primair voor metingen op zee. Maar toch, op
11 december aangekomen te Sabang, werden
daags daarna waarnemingen verricht, zowel
met de messing slingers aan boord van de K-II,
als aan land met de invarslingers.19 Hiermee
was het eerste punt op Indische bodem ver
bonden met de metingen op zee; en die - via
de basismetingen aan boord in Den Helder op
17 september (de vooravond van vertrek) -
weer met De Bilt, waar eind augustus nog was
gemeten.
fL,. M
Het door instrumentmaker L.L.M. van Rest (KNMI)
vervaardigde fotografische registratie-apparaat.
Uit: Vening Meinesz, 1932
aiIM
V"T 1,1
Fotografische registratie van slingerbeweging met
tijdsmarkering. Uit: Vening Meinesz, 1932
De slingers gelijktijdig geregistreerd.
Uit: Vening Meinesz, 1932
18 F.A. Vening Meinesz, Gravity expeditions at sea 1923-1930, Delft 1932, p. 16
19 Idem, p. 24
2018-3 De Hollandse Cirkel
101
