een gezamenlijk gewicht van ruim 400 kilo, op
en vanaf de aanhangwagen en in de stal te
krijgen.
Aan de hand van een onderdeel met nog vol
doende blauwe verf erop, is de kleur van de
nieuwe verf uitgezocht. De helft van de pot
verf is geleverd in twee spuitbussen, om daar
mee de kleine onderdelen te verven. Daarnaast
is een roestomvormer aangeschaft op epoxy-
basis, die tevens als primer kon dienen voor de
laklaag.
Restauratie cirkelverdeelmachine
De cirkelverdeelmachine is aangevoerd in vier
losse delen, het ronde gietijzeren onderstel, de
ijzeren onderbouw voor de draaischijf met de
ijzeren brug voor de graveerunit, de draaischijf
en de graveerunit, beide van messing. Als
eerste actie zijn de delen provisorisch samen
gesteld, om te zien of het een compleet geheel
werd. Al snel bleek dat alles wel museum
waardig was te maken, alhoewel de juiste
werking nog niet bekend was. De restauratie
kon beginnen.
Graveerunit
De graveerunit is een apart onderdeel en is
helemaal van messing gemaakt, behalve een
ijzeren drukveer en de houder voor de graveer
stift. De graveerunit was geoxideerd en hele
maal bedekt met een laag vuil ingedroogd vet.
Daarom werd besloten om de graveerunit in de
vaatwasser te zetten en met het "hoogste" pro
gramma te reinigen, in de hoop dat die er
"blinkend" uit zou komen. Dit leverde als enig
resultaat op dat het grofste vuil en de vettig
heid weg waren, maar van de oxidatielaag was
niets verdwenen. Er zat niets anders op, dan de
graveerunit tot en met het kleinste boutje te
demonteren en alle onderdeeltjes handmatig te
ontdoen van het laagje oxidatie. Doordat de
graveerunit kennelijk altijd goed was geolied,
konden alle messing boutjes met een platte
schroevendraaier "met de hand" worden losge
draaid. Tijdens het uit elkaar halen zijn regel
matig foto's gemaakt om de latere montage
mogelijk te maken, omdat het een onbekende
machine is met onbekende werking, zodat er
geen logica was om die weer in elkaar te zet
ten.
Alvorens te gaan schoonmaken is eerst op
internet gezocht naar de mogelijkheden voor
het reinigen van messing. Daar kwamen
diverse middelen tevoorschijn, zoals ketchup,
yoghurt, witte azijn met zout, citroen met zout
en zelfs tandpasta. Na het bestuderen van de
ervaringen met de diverse middelen is gekozen
voor citroenzuur, dat in kristalvorm verkrijg
baar was bij de drogist. Alle onderdelen wer
den stuk voor stuk schoongemaakt met de
sponszijde van schuursponsjes, om krassen in
het messing te voorkomen. Bij het schoonma
ken bleek dat het citroenzuur de koperoxidatie
pas weghaalde nadat het vuil van het messing
was verwijderd. Het verwijderen van het vuil
was het meeste werk en daarna was het oxide
snel weg en blonk het messing als een spiegel.
Het messing mocht niet te lang in aanraking
zijn met het citroenzuur (ook als waarschuwing
gelezen op internet), want anders kwam het
roodkoper tevoorschijn. Omdat alles na het
schoonmaken "blinkend" was en de graveer-
unit bestemd was om in een museum te komen
staan, is besloten om geen beschermlaag op
het messing aan te brengen, wat ook niet origi
neel zou zijn. Later vernam ik dat behandeling
met "renaissancewas" een goede optie is.
Met behulp van de foto's werden alle onder
delen samengevoegd tot één werkende unit.
Dat was nog een lastig karwei, omdat er toch
12
Graveerunit vóór de restauratie
2019-1 De Hollandse Cirkel
