7,87 mm) met kogellagervet 'vastgezet', de as
ook voorzien van een dun laagje vet, waarna
de conische as van de draaischijf in de coni
sche cilinder van het platform is gezet. De
draaischijf draaide zonder enige speling soepel
rond, zodat de hoogte van de conische as niet
behoefde te worden gecorrigeerd. Zo'n correc
tie is mogelijk door het plateautje waarop het
kogeltje rust, iets hoger of lager in te stellen.
Het plateautje zit onderaan de cilinder en kan
met zes boutjes worden afgesteld. Om daar bij
te kunnen, zit er een ronde opening in het
onderstel.
De ijzeren brug werd met zijn scharnierpunt
vastgemaakt aan de zijkant van het platform en
met zijn andere kant aan het afstelmechanisme,
dat aan de tegenovergestelde zijkant van het
platform vastzit. De graveerunit, die als com
plete unit ongeveer 10 kilo weegt, werd op de
ijzeren staven van de brug geschoven en vast
gezet. De juiste positie op de brug is afhanke
lijk van de diameter van de te graveren graden-
cirkel. In de stifthouder van de graveerunit kan
de stift voor de juiste toepassing worden ge
monteerd. In een apart doosje zitten 24 vier
kante stiften van gehard staal met een heel
scherpe punt en een lijstje met de bestemming
van elke stift. Zodoende weten we dat de stif
ten bestemd waren voor het graveren van
cirkelranden voor boussoles, coördinatografen,
(hang-)theodolieten, (lodings-)sextanten,
waterpasinstrumenten, dioptrieringen, bogen-
tekenmallen en kreukhoekmeters.
Werking en precisie
Voor het graveren wordt een cirkelrand op de
draaischijf vastgezet en de graveerunit wordt
op de juiste plaats op de brug vastgezet, zo
danig dat de graveerstift bovenop de cirkelrand
uitkomt. In de graveerunit wordt het juiste
verdeelschijfje aangebracht, om de juiste ver
deling tussen de korte en de langere streepjes
te verkrijgen. Met de gradenverdeler, een
wormtandwiel dat het wormwiel (de draai
schijf) verdraait en dat vastzit aan het platform,
wordt met een volledige draai de draaischijf
een halve graad verdraaid en daarna wordt met
de graveerunit een streepje in de cirkelrand
gegraveerd. Deze handeling moet 720 keer
handmatig worden herhaald om een gehele
rand van 360° van alle halvegradenstreepjes te
voorzien.
De precisie waarmee de streepjes kunnen
worden geplaatst is niet afhankelijk van de
15
Onderkant draaischijf met conische as en kogeltje
De cirkelverdeelmachine
Doosje met graveerstiften
2019-1 De Hollandse Cirkel
