door het stof, waarin de stad was gehuld, in de
mening verkeerde dat de kerk en andere ge
bouwen in brand stonden". Kort daarop stortte
ook een stuk van de noordgevel in en in het
zelfde uur (rond twaalf uur denkt Portheine)
komt ook de hele zuidelijke torengevel met
klokken en al naar beneden, zie afb. 5 rechts.
De toren heeft nog voor dagenlange consterna
tie gezorgd, omdat de westgevel van de toren
was blijven staan wat een gevaarlijke situatie
was, zodat ook die zou moeten worden neerge
haald. Maar hoe? "Aanvankelijk werd beproefd
dit te doen d.m.v. het veldgeschut, de kracht
van de kogel bleek daartoe onvoldoende, hoe
wel men de proef driemaal herhaalde", aldus
Portheine. Met twee veldstukken, zogenaamde
drieponders, probeerde men het van een andere
kant. Er werd veertien maal vergeefs gevuurd!
Er werd een bode naar Amersfoort gestuurd
voor zwaarder geschut. Op 5 februari kwamen
krijgslieden met het zware geschut naar Har
derwijk. De bevolking moest de huizen ver
laten, na eerst de ramen te hebben geopend om
het schudden der gebouwen te voorkomen.
Weer bleef de gevel staan, het kanon deugde
niet. Kampen wordt om een zwaar kanon ge
vraagd, maar "wegens het natte jaargetijde
kan het logge, zware gevaarte echter niet over
de lage wegen worden vervoerd. Als uiteinde
lijk op 23 februari een troep manschappen uit
Zutphen met een kanon arriveert wordt weer
een middag tevergeefs geschoten". De volgen
de dag is het te mistig om te schieten, pas twee
dagen later begint het schieten opnieuw. De
kogels, die ook niet alle de torenmuur raken,
richtten hier en daar in de stad schade aan.
Eén verbrijzelde het dak van het oude Pesthuis.
Er zijn in totaal die dag 48 schoten uit het
Zutphense kanon nodig voor "de trotsche
bouwvaldie kennelijk toch sterker was dan
gedacht, met een zware slag instortte, en die
heeft daarbij in zijn val ook het halve schip van
de kerk verwoest. Er was absoluut geen geld
om de toren of zelfs maar het schip van de
kerk te herbouwen. De gemeente kon niet eens
de rekening van de 'sloop' voldoen.
Gelukkig waren er twee burgeressen in de
stad, die aanboden om de kerk op hun kosten
te herstellen. Het herstel beperkte zich tot het
eenvoudig dichten van het 'gat', door het over
gebleven gedeelte van de kerk met een gevel
muur - de huidige westgevel - af te sluiten.
Dat gebeurde in 1798, waarmee nog twee van
de oorspronkelijke zes, of misschien zelfs
zeven, traveeën van het oude schip behouden
bleven.3 Op dit restant van de kerk heeft
Krayenhoff zijn signaal kunnen plaatsen.
Literatuur
Behalve de in mijn literatuurlijst uit de vorige
afleveringen (DHC 2017-4 blz. 170 en DHC
2018) al genoemde bronnen zijn dat ook nog:
- C.R.T. Krayenhoff, Batavische Vermessung.
Aus einem Schreiben des Oberst-Lieute-
nants, Directors der Fortificationen und
Inspectors der Landes-Wasser-Werke, C.R.T.
Krayenhoff. Opgenomen in de "Monatliche
Correspondenz zur Beförderung der Erd-
und Himmels-Kunde", herausgegeben vom
Freyherrn von Zach. Neunter Band, Februar
1804, blzn. 168 t/m186, en de rest in het
nummer van maart als blz. 264 t/m 268 met
enkele daaropvolgende bijlagen. De brief is
daar gedateerd: "Haag, d. 30 nov.1803".
- C.R.T. Kraijenhoff, Brief van den Lieut. Col.
Directeur der Fortificatien en Inspecteur in
het 2de District der Rivieren van de Bat.
Republiek, C.R.T. KRAIJENHOFF, aan den
Colonel Baron VON ZACH, Directeur van
het Astronom. Observ. Seeberg, by Gotha;
houdende verslag van gemaakte vorderingen
der Geödesische Waarnemingen, in de
Bataafsche Republiek." December 1803.
Afgedrukt in de Algemeene Konst- en Letter
Bode, voor het jaar 1804, N°. 15. Dingsdag
den 10 April 1804. Blzn. 225-240. Dit is de
Nederlandstalige versie van de bovenstaande
brief. Het citaat komt uit deze brief!
- J.D. van der Plaats, "Overzicht van de graad
meting in Nederland", in het Tijdschrift voor
Kadaster en Landmeetkunde, jaargang V,
1889, blzn. 217 t/m 243 en blzn. 257 t/m 307
incl. kaart.
26
3 Steffi e Stokvis. De Grote Kerk van Harderwijk met zijn schilderingen, Zutphen 1981, blz. 8 t/m 11. Zij citeert daarin uit De St.-Maria-,
O.L. Vrouwe- of Groote Kerk te Harderwijk en hare geschiedenis, door H. Portheine Jr.
2019-1 De Hollandse Cirkel
