Expositie 'Landmeten in Mesdags tijd'
Adri den Boer
'Terwijl Mesdag vanaf het hoogste duin in
Scheveningen in 1880 schetsen maakte voor
zijn Panorama, trok de landmeter door het
hele land om een nieuwe kaart van Nederland
te maken. Zowel de schilder als de landmeter
zocht het hoge punt in het landschap op: de
een voor het creëren van een optische illusie
en de ander voor het meten van afstanden.
Wat zijn de verschillen in aanpak tussen de
kunstenaar en de wetenschapper?'
Met deze fraaie tekst start de website van het
Haagse Panorama Mesdag de aankondiging
van een tot en met 22 september 2019 lopende
tentoonstelling. De expositie begint met een
landmeetexperiment op het Panorama en laat
vervolgens de geschiedenis van het landmeten
zien op basis van de Bijzondere Collecties van
de TU Delft Library (uit het vroegere Geode
tisch Museum). Op 3 december 2018 werd er
een landmeetexperiment op het Panorama ver
richt door geo-studenten van de TU Delft om
te achterhalen waar Mesdag precies stond op
het Seinpostduin. ('Hoe nauwkeurig was hij?
Hij wilde dat iedere Scheveninger zijn dorp
herkende, dus hoeveel artistieke vrijheid kon
hij zich veroorloven?')
Mesdag schilderde hoge punten zoals de vuur
toren, de watertoren en de Oude Kerk. Hun
werkelijke RD-coördinaten zijn vergeleken met
hun positie op het Panorama. De resultaten van
deze 'landmeting in het verleden' worden in de
tentoonstelling gepresenteerd.
Op 1 mei 1880 tekende Mesdag het contract
om het Panorama te schilderen, en diezelfde
dag maakte hij een schets vanaf het Seinpost
duin in zijn schetsboek. Hij noteerde hierin
alle hoge punten, zoals kerktorens, een proces
dat vergelijkbaar is met dat van een landmeter.
Aan de hand van schetsen, foto's en andere
objecten uit de collectie van Panorama Mesdag
wordt Mesdags werkproces toegelicht. Met een
goede voorbereiding en de juiste technische
hulpmiddelen wist hij de klus te klaren: een
waardevol historisch document en een artistiek
hoogtepunt.
De periode waarin Mesdag het Panorama
maakte, viel volgens de museale website
'samen' met de meting van het eersteorde-net
van de RD door de Rijkscommissie voor
Graadmeting en Waterpassing. (Dat meten was
echter wat later en duurde vooral véél langer.
De inlegkunde zij dus vergeven!) De meet
punten in het landschap werden door de Rijks
commissie vastgelegd op foto's. Vaak werden
kerktorens gebruikt voor metingen, maar op de
foto's staan ook spectaculaire tijdelijke con
structies. Een wand in de tentoonstellings
ruimte is volledig ingericht met deze fraaie
foto's.
De tentoonstelling toont ook digitale en inter
actieve kaarten waarop de eerdere meetpunten
27
Prof. Ramon Hansen (TU Delft) mat in december
2018 in Panorama Mesdag. Linksachter Astrid
Elemans van Geo Den Haag en rechts een
Mesdag-medewerker. De kleine theodoliet is
uitgeleend door stichting De Hollandse Cirkel.
(foto Joop Gravesteijn)
2019-1 De Hollandse Cirkel
