kregen een grondige opleiding om vliegtuigen
te herkennen aan de hand van silhouet en
motorgeluid en kregen een deeltijdaanstelling
als militair.
Kijken, luisteren, doorgeven
Op de luchtwachtposten speurden de lucht
wachters met een verrekijker het luchtruim af.
Op het open uitkijkplatform hadden ze vrij
zicht op de lucht. 's Nachts waren ze aan
gewezen op hun gehoor. Als hulpmiddel stond
in het midden van het platform een richtinstru-
ment, het luchtwachtinstrument, om positie en
afstand van de waargenomen vliegtuigen
nauwkeuriger bepalen.
De luchtwachters gaven hun vliegtuigwaar
nemingen door aan één van de acht regionale
commandocentra, de luchtwachtcentra. De
luchtwachtcentra verwerkten alle meldingen
van de luchtwachtposten en gaven verdachte
situaties door aan het landelijke militaire
hoofdkwartier van de luchtverdediging, het
Sector Operations Centre (SOC) van het
Commando Luchtverdediging in Driebergen
en vanaf 1958 Nieuw-Milligen. In het SOC
kwam alle informatie uit verschillende
bronnen samen, zoals van het KLD en van de
radarstations. De gevechtsleiding besliste dan
of er actie nodig was, zoals het in stelling
brengen van de luchtdoelartillerie en het in
zetten van gevechtsvliegtuigen.
Het uitkijken en luisteren naar vliegtuigen was
maar van korte duur. In 1968 is het Korps
Luchtwachtdienst weer opgeheven. De Koude
Oorlog was nog niet voorbij, maar door ont
wikkelingen in de radartechniek en steeds
snellere straalmotoren was het met oog en oor
volgen van vliegtuigen zinloos en overbodig
geworden.
Luchtwachtinstrument
Het luchtwachtinstrument op de luchtwacht-
posten bestond uit een rond tafelblad en een
draaistuk. Het tafelblad bevatte een ronde
kaart (gridtafel) die precies op het noorden
gericht werd met daarop een geografisch grid
met klokminuten langs de rand, de locatie van
de naburige posten en landschappelijke her
kenningspunten als kerktorens en fabrieks
schoorstenen. De eigen post is het middelpunt
van de kaart. Het gebruikte geografische grid
-VnKSUIT
I qpfcctoctrad 1 hwCPribl J iTwhIb ImJ i m*WiIh tiid 3 m rfimi hi«mJ
hhdHtaiiMMiTpn T undtunipu* IrwtJiflawJ t
1.6 - V| - K.gfipliii, Ü- liAnUm
13 - rllnTfhM tmpji [t - liwjin m iüriinj 11 - pdUW
Het luchtwachtinstrument in een instructieboek uit
1953. Bron: Handboek KLD, bewerking S. van
Lochem.
Replica van het KLD luchtwachtinstrument voor
luchtwachttoren Warfhuizen. Vervaardigd door
DEHA Engineering in samenwerking met S. van
Lochem in opdracht van Het Groninger Landschap.
Foto S. van Lochem 2018.
2019-1 De Hollandse Cirkel
