4r
■w
Een werkelijk vernieuwend idee op het gebied
van de geodetische maansafstandmethode was
de maancamera, uitgevonden door de
Amerikaanse sterrenkundige WILLIAM
MARKOWITZ (1907-1998), directeur tijd-
dienst van het U.S. Naval Observatory te
Washington D.C. Gemonteerd op een geschik
te telescoop, was de 'dual-rate' maanpositie-
camera een ingenieus optisch-mechanisch
systeem, waarmee de maan en de omringende
sterren gelijktijdig konden worden gefotogra
feerd; 'dual-rate' in die zin dat, tijdens de op
name, de fotografische plaat met behulp van
een synchroonmotortje werd verschoven om de
dagelijkse beweging van de sterren bij te hou
den, en een ander motortje om daarbij de rela
tieve beweging van de maan (ca. xh graad per
uur) - midden tussen de sterren - te volgen. Het
'maan-motortje' draaide daarbij de planparal-
lelle glasplaat, die tevens diende om het ver
schil in verlichtingssterkte van sterren, ener
zijds, en maan, anderzijds te compenseren.18
Het essentiële verschil met de 'klasssieke'
methode van stersbedekking was dat, bij toe
passing van de maancamera, van een aantal
sterren rondom, de afstand tot de maansrand
werd bepaald na bemeting van één enkele foto
grafische plaat en dat bij de stersbedekkings-
methode van individuele sterren - doorgaans
fotometrisch - werd vastgesteld dat die afstand
0 was.
Vanaf 1952 in bedrijf, was Markowitz' uit
vinding primair bedoeld voor de praktische
ontsluiting van de Efemeridentijd (E.T.):
"de tijd zoals die voorkomt in de betrekkingen
van de theorie van de mechanica (Newton-
Einstein)"19; anders gezegd: de tijdschaal waar
op waar te nemen dynamische processen vol
gens die theorie verlopen. De bedoeling was
dat twintig over de gehele aarde (alle mogelijk
V
4
-A
m
Hf
65
De Markowitz-maancamera met
instelmogelijkheden. 1: lineaire aandrijving
fotografische plaat; 2: standplanparellel
maanfilter; 3: bewegingsrichting fotografische
plaat (uit: Berroth Hoffman)
F
i
i
Met de sterren als paspunten werd het middelpunt
van de maan fotogrammetrisch bepaald
(tekening: schrijver)
18 W. Markowitz, "Photographic determination of the moon's position, and applications to the measure of time, rotation of the earth,
and geodesy", Astronomical Journal 59, nr. 1214 (1954), pp. 69-73
19 J.C. de Munck, "Efemeridentijd, atoomtijd en universele tijd", Tijdschrift voor Kadaster en Landmeetkunde 81 (1965),
pp. 349-382
2019-2 De Hollandse Cirkel
