De Sartorius schuiftachymeter
Ir. Theo van den Broek
Als liefhebber van (antieke) landmeetkundige
instrumenten zie ik op Ebay.(de/kleinanzeigen)
soms een instrument aangeboden worden dat
je eigenlijk niet kan laten 'lopen'. Dit was zo
ook het geval in februari 2018 toen een Otto
Fennel schuiftachymeter te koop werd aange
boden. De vraagprijs was echter dusdanig
hoog 5000) dat ik hierop niet ben ingegaan.
Tot mijn verrassing werd een maand later een
zelfde type instrument aangeboden, nu van de
firma Sartorius Werke uit Göttingen met een
vraagprijs van 990. Mijn eerste bod werd
direct geaccepteerd en het instrument is nu een
eye-catcher in mijn verzameling. De afmetin
gen zijn lengte 43 cm, hoogte 30 cm en het
gewicht is 4 kg.
Het instrument is de voorloper van de latere
(vanaf ca 1930) diagram- en dubbelbeeld-
reductie-tachymeters, zoals Wild RDS en
RDH, Carl Zeiss Boshardt, Dahlta en
Redta002, Kern DKRV e.d. Opgemerkt moet
worden dat in 1900 één van de eerste
diagramtachymeters al ontworpen en ge
construeerd is door Hammer-Fennel
(tachymeter-theodoliet) in combina
tie met een verticale baak.
Principe: Met een schuiftachymeter (projectie-
tachymeter) kun je direct een horizontale af
stand en hoogteverschil tussen twee punten
meten, zonder tussenkomst van lastige bereke
ningen.
Het construktieprincipe is al in 1863 bedacht
door Kiefer, die in 1873 een instrument heeft
laten maken door de firma Breithaupt Sohn.
Dit instrument werd een tachygraphometer
genoemd en had tevens een meettafel om
de gemeten punten direct te kaarteren.
Karl Wagner heeft in 1868 hetzelfde principe
71
...uit nu de verzameling van de auteur
(foto's Theo van den Broek)
Internet-aanbieding Otto Fennel schuiftachymeter,
2018
De Sartorius-schuiftachymeter...
2019-2 De Hollandse Cirkel
