Het verhaal achter een provinciale peilmerksteen
Bart Jansen
Zo begon het. Twee jaar geleden heb ik een
boekje uitgegeven over gevelstenen in Geldrop.
Daarbij kwam ik op Molenstraat 19 een steen
tegen zonder tekst bij het waterrad van de
Kleine Dommel. Die intrigeerde me wel; die
zat daar niet per ongeluk. De betekenis kon ik
niet raden. Ik stuurde een e-mail naar Water
schap de Dommel, maar kreeg daar nooit ant
woord op. Onlangs kwam ik een soortgelijke
steen tegen bij de Opwettense watermolen,
Opwettenseweg 203 te Nuenen. Het was in de
molenaarswoning. In die steen ontwaarde ik
een zeven en een drie of een acht. Ik dacht aan
een jaartal. Dan was hij wel oud.Achteraf
ontwaarde ik op de foto ook nog een vage P.
Ik bracht de stenen ter sprake bij mijn zwager.
Die zei me ook bij andere watermolens te gaan
kijken. Diezelfde middag reed ik nog langs de
Hooidonkse watermolen, Hooidonkseweg 6.
Daar trof ik ook een steen aan in de woning bij
de molen. In deze steen was nog meer tekst
leesbaar. Toen was me opeens veel duidelijk.
Die tekst onthulde waar het over ging: over
hoogten boven AP. Ze moesten dus al oud zijn,
want vanaf eind negentiende eeuw is er sprake
van NAP. Ik ging ook nog langs bij de molen
in Dommelen. Ik kon daar geen steen ontdek-
ken en de dames in de winkel konden mij ook
niet wijzer maken. Van mijn buurman, Frans
Hagenaars, hoorde ik dat er in de molenaars
woning ook iets zat wat over AP ging. Dus de
volgende dag opnieuw naar Dommelen. En
inderdaad. op Bergstraat 3 een buitengewoon
gaaf exemplaar. Het meeste van de tekst was
me duidelijk, maar waar zouden die letters P.V.
voor staan?
P.V. was Peil Vlak
Ik besloot een oproep te doen via het Eind-
hovens Dagblad. Mijn oproep in de rubriek
Vraag en Aanbod leverde veel op, namelijk
stenen te Westerhoven, Bergeijk en Borkel. Ik
sprak met Frits van der Heijden in Bergeijk.
Hij wist me te vertellen dat de letters P.V. staan
voor Peil Vlak. Landmeters konden daar de
baak in zetten. De bodem van de uitsparing in
de stenen bevindt zich precies op de aange
geven hoogte. Frits was vroeger landmeter en
had eerder een artikel geschreven over dit soort
stenen.
De eerste nieuwe steen die ik ging bekijken
was een steen in Westerhoven. Heel gaaf en
niet overgeschilderd zoals de Dommelse steen.
De villa op het Monseigneur Biermansplein,
waarin de steen zich bevindt, had vroeger
waarschijnlijk uitzicht op de reeds lang ver
dwenen molen in de Keersop. De villa is ge
bouwd in 1859.
106
Geldrop, Molenstraat 19 (tekstloos)
Dommelen, Bergstraat 3 (P.V. 24 m 59 cm boven AP)
2019-3 De Hollandse Cirkel
