JOSEPH NUNN (1905-1968) leverde optische
instrumenten-fabriek Boller Chivens te
Pasedena, Californië, twaalf camera's aan
SAO4 en vijf exemplaren aan de Amerikaanse
luchtmacht.5 De aanwezigheid van het Neder
landse IGJ-station op Curagao was voor SAO
medebepalend om één van hun camera's op het
eiland te stationeren; te Santa Barbara, hemels
breed ongeveer 20 km zuidoostelijk van 'De
Muizenberg', waar de 'echte' maan werd aan
gemeten.
Satellietbanen rond een afgeplatte planeet
Werd 1957 'het jaar van de kunstmaan'6, het
werd niet - zoals verwacht - de Amerikaanse
Explorer 1, maar de Russische Spoetnik 1 die
(op 4 oktober) als eerste in de ruimte kwam.
Niettemin was Moonwatch - al spoedig ge
steund door Baker-Nunn- en andere camera's
- paraat om de eerste optische waarnemingen
te verrichten. Het waren die vroege waarne
mingen van de eerste satellieten waaruit zou
blijken dat de ellipsoïdisch en rotatie-symme
trisch veronderstelde aarde met 1:298,3 in
dynamisch opzicht iets minder was afgeplat
dan 1:297,0, zoals in 1930 op grond van voor
handen geodetische methoden en uitkomsten
internationaal was overeengekomen.7 Dat ver
schil bleek uit de berekende satellietbanen, die
uitwezen dat de te verwachten veranderingen
van de baanparameters (oriëntering, vorm en
grootte) significant anders verliepen dan ver
wacht. De wiskundige grondslag voor de be
rekeningen was voorhanden, dankzij een
theoretische beschouwing van de beweging
van een deeltje met verwaarloosbare massa in
het zwaartekrachtsveld van een sferoïde door
DIRK BROUWER (1902-1966) in 1945, dus
95
Ingenieur Joseph Nunn (rechts vooraan) helpt bij
de installatie van een aan SAO geleverde Baker-
Nunncamera (foto: Boller Chivens)
Dirk Brouwer, 1945: a problem in celestial
mechanics largely ignored by previous
investigators (portret uit: Biographical Memoir,
Nat. Acad. of Sciences, Washington D.C., 1970)
4 Dit en het hierna volgende kwam deels uitvoeriger aan de orde in: L. Aardoom, Ruimtelijke maatvoering op aarde. Een historische
schets van desatellietgeodesie, 1945-1975, afscheidsrede TU Delft, 2 juni 1995.
5 A.J. Brandenberger, "The use of Baker-Nunn camera's for tracking of artificial earth satellites", Photogrammetric Engineering 1962,
pp. 727-735
6 R. Roelofs, "Aarde, maan en sterren", Het Interna tionaal Geophysisch Jaar 1 '957-1958, pp. 65-70
7 Zie: G.J. Bruins, "Het nieuwe Geodetische Referentiesysteem 1967", K&L 84, nr. 4 (augustus 1968), pp. 201-212
2019-3 De Hollandse Cirkel
