Met nadruk op de theoretische aspecten van
waarnemingsprocessen, had in 1959 de Griek
se geodeet GEORGE VEIS (1929) een lans
gebroken voor het meetkundige geodetisch
gebruik van kunstmanen.23 In het bijzonder,
wat de betrokken ruimtelijke referentiestelsels
aangaat, kwam hij in 1962 aan het woord24
tijdens het eerste internationale symposium
"on the use of artificial satellites for geodesy",
een gebeuren in Washington D.C. dat 'satelliet-
geodesie' (dynamisch en meetkundig) als
erkende vakdiscipline op de kaart zette en
waarvan de proceedings door Veis werden ge
redigeerd.
Het symposium had wetenschappers van alle
betrokken of te betrekken richtingen en be
oefenaren bijeengebracht, van sterrenkundigen
en algemene wis- en natuurkundigen tot geo
deten en ingenieurs; een multidisciplinair
gezelschap, dat eensdeels zorgde voor nieuwe
uitkomsten, anderzijds voor innovaties op
theoretisch en praktisch gebied.25 Zo was er op
theoretisch gebied een gedetailleerde algemeen
relativistische beschouwing van de baandyna-
mica rond een draaiende afgeplatte sferoïde,
zoals de aarde26; meer praktisch leek de inzet
van de radiotechnieken, zoals bij het
TRANSIT doppler-navigatiesysteem voor geo
detische plaatsbepaling27 en een speciaal ten
behoeve van de geodesie te lanceren satelliet.28
Origineel maar, naar het zich liet aanzien toch
weer minder praktisch, was het voorstel om
stersbedekkingen door kunstmanen te benutten
voor uiterst precieze relatieve plaatsbepaling
op aarde.29
Als 'consultant' werkzaam bij SAO kwam Veis
kort na het historische symposium met een
vector-analytische uitwerking van Vaisala's
triangulatiemethode, toegepast op kunstmatige
satellieten, gelijktijdig waargenomen vanaf
twee of meer stations.30 Ingezet op het wereld
wijde Baker-Nunn-net leverde die aarde-vaste
richtingen tussen de camera's op duizenden
kilometers onderlinge afstand. Daarnaast had
de Amerikaanse Coast Geodetic Survey
(C&GS), gebruik makend van door Wild-
Heerbrugg geleverde ballistische BC-4 platen-
98
Vaisala'sprofetie: stellaire triangulatie via
satellieten
Het Baker-Nunn-net omspande sedert 1965 de aarde.
23 George Veis, "Geodetic uses of artificial satellites", Smithsonian Contributions to Astrophysics, vol. 3, nr. 9, Washington D.C.,
1960. Gebaseerd op zijn proefschrift "Geodetic applications of observations to the moon, artificial satellites and rockets", Ohio
StateUniversity 1959
24 G. Veis, "Precise aspects of terrestrial and celestial reference frames", in: G. Veis (red.), The use of artificial satellites for geodesy
(Proceedings of the first international symposium on the use of artificial satellites for geodesy, Washington D.C., 1962),
Amsterdam 1963, pp. 201-216
25 Zie: G.J. Bruins, "Symposium on the use of artificial satellites in geodesy", K&L 78, nr. 4 (augustus 1962), pp. 194-204
26 Veis (red.), pp. 69-107
27 W.H. Guier, "Navigation using artificial satellites - the TRANSIT system", in: Veis (red.) 1963, pp. 261-277
28 Mark M. Macomber, "Project ANNA", in: Veis (red.) 1963, pp. 257-260
29 Garry D. Gordon, "Satellite-star occultations for geodetic determinations", in: Veis (red.) 1963, pp. 293-302
30 George Veis, "The determination of absolute directions in space with artificial satellites", SAO Special Report nr. 133, 1963
2019-3 De Hollandse Cirkel
