camera's31, uitgewerkte plannen voor een
'World Geodetic System', een eveneens aarde-
omspannend meetkundig netwerk, in opzet en
qua methodiek vergelijkbaar met Markowitz'
maancamera-programma. De netwerken van
SAO en C&GS muntten uit in precisie qua
vorm en oriëntering, maar de schaal moest nog
worden ontleend aan één of meer terrestrische
lengtebases, zoals inmiddels met Vaisala's
interferentie-methode gemeten. De sinds om
streeks 1970 operationele laserafstandsmeting
naar met retro-reflectoren toegeruste satellieten
opende de weg naar een volledig driedimensio-
naal ruimtelijk wereldwijd satelliet-geodetisch
netwerk als referentie voor praktische radio
plaatsbepaling via satellieten van TRANSIT-
doppler tot GPS; nu - vroeg in de 21ste eeuw -
in het dagelijks leven misschien wel de meest
tastbare spin-off van het zestig jaar geleden
begonnen ruimte-avontuur.
Naschrift
Wat de maan 'zelf' betreft, is het te verleidelijk
om niet op te merken dat het voorwoord in
Dava Sobels boek32 werd geschreven door Neil
A. Amstrong, die - samen met zijn collega
Edwin E. Aldrin jr. op 20 juli 1969 op de maan
- het pakket retro-reflectoren plaatste, waarvan
op 1 augustus daaraanvolgende op aarde de
eerste laserlichtreflectie werd ontvangen33;
opmaat tot de ongekende precisie van 15 cm in
afstand, die de maan - sedert de invoering van
de kunstmatige satellieten in 1957 even uit de
gratie - geodetisch weer interessant zou ma-
ken.34
99
C&GS kwam in 1963 met plannen voor een
aarde-bedekkend "World Geodetic System".
Gefotografeerd door collega Armstrong gaat
astronaut Aldrin op pad met (rechts) het te plaatsen
retro-reflectorenpakket.
(uit: Faller en Wampler, 1970)
GPS: geodesie voor iedereen
31 Eugene E. Taylor, "Optical tracking system for space geodesy", in: G. Veis (red.) 1963, pp. 187-192
32 Dava Sobel, Lengtegraad, Amsterdam (derde druk 2006); vertaling van Longitude, New York 1995
33 James E. Faller en E. Joseph Wampler, "The lunar laser reflector", Scientific American 222, nr. 3 (maart 1970), pp. 38-49
34 J. Derral Mulholland (red.), "Scientific applications of lunar laser ranging", Astrophysics and Space Science Library, vol. 62, Dordrecht/
Boston 1977, pp. 105-167 (part III: Geophysics and Geodesy)
2019-3 De Hollandse Cirkel
