Kadaster te Rotterdam: Bij de strijd om
Rotterdam van 10 tot 14 mei 1940 waren bijna
900 burgers omgekomen, terwijl in de binnen
stad een enorme ravage was aangericht. Onge
veer 25.000 woningen en 12.000 bedrijven wa
ren verwoest. Wonderlijk genoeg werd het
Kadaster gespaard. Wel werd na het bombar
dement de bewaring van de hypotheken, het
kadaster en de scheepsbewijzen gehuisvest in
het postkantoor.
Topografische Dienst: De Duitse bezetter
nam de Topografische Dienst al snel in handen.
Op 16 november 1940 werd de waarnemend
directeur van de Topografische Dienst, de heer
A. van Hengel, "eervol" ontslagen. Hij werd
opgevolgd door Hauptmann Ing. Feige. Met
ingang van 20 april 1943 werd Major Jorke
benoemd tot verantwoordelijk Leider van de
Topografische Dienst. In 1943 dwongen de
Duitsers de dienst te verhuizen naar Utrecht.
Het heen en weer reizen van het personeel
tussen Den Haag en Utrecht werd echter na de
spoorwegstaking in september 1944 on
mogelijk, zodat het werk volledig kwam stil te
liggen.1
Bureau voor Buitengewoon Landmeet
kundig Werk: Bij besluit van 25 oktober 1940
werd per 1 januari 1941 een Dienst voor
Buitengewoon Landmeetkundig Werk (B.L.W.)
ingesteld. Naast het hoofdbureau in Delft wer
den zes bureaus ingesteld, namelijk te Gronin
gen, Zwolle, Almelo, Utrecht, 's-Hertogen-
bosch en Eindhoven. In 's-Gravenhage werd
het Centraal tekenbureau, met 25 personeels
leden, ook tot het B.L.W. gerekend. Het
kantoor in Delft werd per 21 augustus 1942
verplaatst naar 's-Gravenhage. Bij het instel
lingsbesluit werd de volgende toelichting ge
geven: "De gestadige toeneming van het aantal
ruilverkavelingen en het belang van een snelle
uitvoering van andere cultuurtechnische
werken doen de behoefte ontstaan aan een
organisatie welke in korten tijd een groote
hoeveelheid landmeetkundig werk zou kunnen
ten uitvoer brengen." De leiding kreeg profes
sor J.M. Tienstra te Delft, daarbij terzijde ge
staan door landmeter W.F. Stoorvogel (1893
1985). Dat was het officiële verhaal. De
werkelijke bedoeling daarachter was: een
veilige werkplek te
creëren om mede
werkers te behoeden
voor tewerkstelling
in Duitsland, de
Arbeitseinsatz!
Stoorvogel nam per
1 augustus 1942 de
leiding van Tienstra
over.
Als er te weinig werk
was, werd het werk
gewoon verscheurd
en men begon op
nieuw. Vooral studen
ten die de zogenoemde loyaliteitsverklaring niet
hadden getekend, waren bij B.L.W. gevrijwaard
tegen de Arbeitseinsatz. Ik sprak er enkele jaren
geleden Ruud Hof (1920) over, die bij B.L.W. in
Eindhoven heeft gewerkt. Zijn chef, ir. E.H.W.
Visser, kreeg het verzoek om aan het Ministerie
(lees: de Duitsers) op te geven hoeveel mannen
onder de 25 jaar daar werkten. Visser gaf op:
nul. Later moest hij opgeven hoeveel mannen
boven de 25 jaar er werkten. Ook toen gaf hij
op: nul. Doordat de instanties soms langs elkaar
heen werkten is hij er goed vanaf gekomen.
Het werk
Het aantal ingeschreven akten liep terug van
ca. 120.000 akten (1940) tot ca. 17.000 (1945).
Het gewone werk kwam op den duur ongeveer
stil te liggen. Daar stond tegenover dat de oor
log en de bezetting veel werk gaven. Een greep
uit het vele werk in de openbare registers, de
kadastrale registratie en de kadastrale kaarten:
Verwoeste percelen werden onteigend. Alleen
al in Rotterdam werd de eigendom van
26.000 woningen gevorderd.
6.000 hectare landbouwgrond, 20.000 pan
den en 8.000 hypotheken van Joden werden
"verkocht en overgedragen", na inbeheer-
neming door Duitse instellingen. Dat leidde
tot de verwerking van 48.000 stukken.
De vernieuwing van hypotheken in Middel
burg en Nijmegen, de registratie van niet-
ontplofte bommen, de vernietiging van 3.000
schepen, de verwoesting van 110.000 gebou
wen, enz.
58
Prof. J.M. Tienstra
(1895-1951)
1 Zie ook: Adri den Boer, Vijf jaar kaartenmaken in beeld, in: Geo-Info 2017-5, p. 38-43.
2020-2 De Hollandse Cirkel
