2692 in mijn eigen collectie.37 Deze kleine sex
tant lijkt ook in gebruik te zijn geweest bij het
Kadaster38, evenals de latere grote variant. De
grotere variant is wellicht het instrument in de
collectie van Kees Alberts waarover eerder
geschreven werd in DHC.39 Het serienummer
is 2073 en dit instrument stamt in ieder geval
uit deze tijd. Het instrument heeft nog een
'oud' type kijker en afleesloep en wijkt daar
mee af van de hierna beschreven instrumenten.
Volgens dhr Alberts is het vermoedelijk ge
bruikt in Zuidelijk Flevoland, wat betekent dat
dit instrument enkele decennia dienst heeft
gedaan.
De eerste lodingssextant die in Nederland in
druk verscheen (in 1941) is ook een De
Koningh40. Dit type is afgebeeld met een opti
oneel prisma achter de horizonspiegel. Met een
dergelijk prisma kon de meethoek met 90°
worden vergroot, doordat niet naar de horizon
werd gekeken, maar naar een object dat zich
90° links bevond van de horizonlijn. ln mijn
collectie bevindt zich eenzelfde sextant41,
helaas zonder het bijbehorende prisma, maar
wel in een kist met transportlabels naar Delft,
gedateerd rond 1935. Is dit een voormalig MD-
of TUD-instrument?
Tot de laatste druk in 2003 is de lodingssextant
opgenomen als geodetisch instrument in het
leerboek van Alberda.42 Ook hier betreft het
een model van De Koningh, te weten het mo
del dat door het Laboratorium voor Geodesie
van de TU Delft werd gebruikt. Hiervan is een
exemplaar in de IGlE-collectie terug te
vinden.43 Maar ook Rijkswaterstaat heeft dit
model gebruikt, getuige het instrument met
serienummer 6800 (MD 146) in de IGlE-data-
base.44 Hopelijk is dat instrument niet ook ver
kocht (en zo ja, dan bevindt het zich helaas niet
in mijn collectie).
Dat De Koningh een populair merk was is ook
terug te vinden in de Maritiem Digitaal-data
base; het Marinemuseum in Den Helder heeft
meerdere lodingssextanten van De Koningh in
de collectie. Een verniertype waarvan het
Marine museum er drie45 heeft en waarvan er
zich in mijn collectie één uit dezelfde serie be
vindt46 is, volgens de IGlE-database, ook ge
bruikt door het Laboratorium voor Geodesie.
Qua gebruik in Nederland is het meest recente
goed gedocumenteerde exemplaar van een
lodingssextant van De Koningh47 die van de
vorige opnemer Hare Majesteit Snellius uit
1952, volgens de IGlE-database.48 In mijn
collectie bevindt zich een instrument dat daar
precies één serienummer van scheelt.49 De
Koningh heeft nog latere modellen geprodu
ceerd, getuige een exemplaar in mijn collectie
dat serienummer 6407 heeft.50 Waar dit ge-
106
37 HJs-instrumenten, 'De Koningh small survey sextant', hydrography.pro/presta17/quintant/473-de-koningh-small-survey-sextant.
html (laatst bekeken 20-07-2020)
38 'Onderzoek van sextanten ten opzichte van fouten welke niet door regeling zijn weg te nemen, benevens een en ander over de
resultaten van dit onderzoek betreffende de nieuwe centesimaal verdeelde kadastersextanten, in: Tijdschrift voor Kadaster en
Landmeetkunde, 1916, p. 15
39 A. den Boer, Sextant van Zuiderzeewerken, in: De Hollandse Cirkel, 2017-2, p. 76
40 W. Schermerhorn en H.J. van Steenis, Landboek der landmeetkunde, 1964, p. 530
41 HJs-instrumenten, 'De Koningh drum survey sextant (400g)', hydrography.pro/presta17/sextant/455-de-koningh-drum-survey-
sextant-400g.html (laatst bekeken 20-07-2020)
42 Alberda, Inleiding landmeetkunde, 7e druk, 2003, p. 163
43 Documentatiecentrum De Hollandse cirkel, 'Instrument 1394', https://www.hollandsecirkel.nl/documentatiecentrum/
instrumenten/item/4854-instrument-13944 (laatst bekeken 20-07-2020)
44 Documentatiecentrum De Hollandse cirkel, 'Instrument 0097', https://www.hollandsecirkel.nl/documentatiecentrum/
instrumenten/item/3557-instrument-0097 (laatst bekeken 20-07-2020)
45 Bijvoorbeeld, Maritiem Digitaal, 'Lodingssextant met minuutaflezing, nummer 4432',
https://www.maritiemdigitaal.nl/index.cfm?event=search.getdetail&id=103014250 (laatst bekeken 20-07-2020)
46 HJs-instrumenten, 'De Koningh vernier survey sextant', hydrography.pro/presta17/reflecting-circle/276-de-koningh-vernier-
survey-sextant.html (laatst bekeken 20-07-2020)
47 HJs-instrumenten, 'De Koningh drum survey sextant', hydrography.pro/presta17/sextant/278-de-koningh-drum-survey-sextant.
html (laatst bekeken 20-07-2020)
48 Documentatiecentrum De Hollandse cirkel, 'Instrument 0889', 4349-instrument-0889 (laatst bekeken 20-07-2020)
49 HJs-instrumenten, 'De Koningh vernier survey sextant', hydrography.pro/presta17/reflecting-circle/276-de-koningh-vernier-
survey-sextant.html (laatst bekeken 20-07-2020)
50 HJs-instrumenten, 'De Koningh drum survey sextant, hydrography.pro/presta17/quintant/277-de-koningh-drum-survey-sextant.
html (laatst bekeken 20-07-2020)
2020-3 De Hollandse Cirkel
