Observator - ca 1965-1985
Maar ook Rijkswaterstaat was in de jaren ze
ventig niet helemaal merkgetrouw. In de IGIE-
database is een sextant vermeld met serie
nummer 869054, MD20369 zonder maker (en
met een onlogisch jaartal van 1950). De foto
toont echter een sextant die zowel qua uiterlijk
als qua serienummer goed overeenkomt met de
Observator survey sextant die in de IGIE-data-
base bij Van Oord70 wordt aangetroffen en die
zowel in mijn collectie als die van Nicolas de
Hilster terug te vinden is. Daarbij is de sextant
in de collectie De Hilster, getuige het metalen
plaatje op zowel sextant als kist, ook een voor
malige RWS-sextant71. Overigens was ook bij
de Meetkundige Dienst de sextant tegen die
tijd op z'n retour en werd hij (langzaam) ver
vangen door de elektronische plaatsbepalings-
systemen.72'73 Het duurde echter nog tot zeker
1978 voordat de sextant 'verdreven' was bij
Rijkswaterstaat.74
De twee sextanten in mijn collectie zijn, net als
de Van Oord-sextant, voormalige waterbouw-
sextanten; één voormalig Volker Stevin75, de
andere Bitumarin (Heijmans).76 De Bitumarin-
sextant is een 400g-model en is gebruikt bij de
Oosterschelde, getuige een uitdraai in de kist
met daarop de coördinaten van een aantal pun
ten rondom de Oosterschelde (Schaar, Room
pot). Vermoedelijk werd het instrument ge
bruikt om de 'Jan Heijmans' te positioneren.
De Jan Heijmans, oorspronkelijk gebruikt voor
het plaatsen van asfalt onder water, was voor
de Oosterscheldewerken omgebouwd tot
gravelstorter. Hiermee werden de matrassen
beschermd tegen uitschuring. Wat niet hele
maal helder is, is of de sextant daarbij de enige
plaatsbepaling was. Het storten van gravel
vraagt niet om extreem hoge nauwkeurig
heden, maar juist rondom de Oosterschelde
waren ook andere (nauwkeurigere) plaatsbepa
lingssystemen beschikbaar.
109
Twee Observator lodingssextanten, één met prisma en één met gewone spiegel
69 Documentatiecentrum De Hollandse cirkel, 'Instrument 0098', https://www.hollandsecirkel.nl/documentatiecentrum/
instrumenten/inwinning-gegevens/item/304-inwinning-gegevens-richting-en-hoekmeetapparatuur-sextant/3558-
instrument-0098 (laatst bekeken 20-07-2020)
70 Documentatiecentrum De Hollandse cirkel, 'Instrument 1890', https://www.hollandsecirkel.nl/documentatiecentrum/
instrumenten/inwinning-gegevens/item/304-inwinning-gegevens-richting-en-hoekmeetapparatuur-sextant/5350-
instrument-1890 (laatst bekeken 20-07-2020)
71 Geodetic instruments, '1979 Observator Geodetic Sextant', www.dehilster.info/geodetic_instruments/1979_observator_
geodetic_sextant.php (laatst bekeken 20-07-2020)
72 R.F. Veenendaal, IJkmetingen ten behoeve van Hi-Fixpatroon 'Groningen', in: Geodesia, 1968, p. 231
73 Th. Duivens, Enige landmeetkundige aspecten van de Delta-werken, in: Geodesia, 1971, p. 237
74 W.J.H. IJzereef, Digitaal Kaarteren... tovermiddel?, in: Geodesia, 1978, p. 7
75 HJs-instrumenten, 'Observator survey sextant', hydrography.pro/presta17/sextant/321-observator-survey-sextant.html (laatst
bekeken 20-07-2020)
76 HJs-instrumenten, 'Observator survey sextant 400g', hydrography.pro/presta17/sextant/322-observator-survey-sextant-400g.
html (laatst bekeken 20-07-2020)
2020-3 De Hollandse Cirkel
