base is volgens de huidige eigenaar afkomstig
van een 'Belgische baggeraar'.
Plaatspasser bij de overheid
Het gebruik van de plaatspasser bij de overheid
is niet heel scherp. Er zijn weinig exemplaren
beschikbaar; in de IGIE-database zijn een
tweetal vermoedelijk Sprengerinstrumenten87
van de Dienst der Hydrografie opgenomen,
waarvan één van de voormalige Hr Ms Snel-
lius88. Daarnaast zijn er in de collectie van het
Marinemuseum in Den Helder een aantal klei
nere van Hughes89 te vinden. Tot slot bevindt
zich in mijn eigen collectie nog een exemplaar
van Boosman90 uit Amsterdam. Maar omdat
de plaatspasser zowel als instrument in de
hydrografie als bij de reguliere kustnavigatie
werd gebruikt, is het lastig in te schatten welk
doel een instrument heeft gehad.91
Getuige een opmerking in de boekwerken
'Hydrografisch Opnemen' uit 193892 en 195293
blijkt echter dat deze ook bij de Marine, vooral
bij de (kust)navigatie, zijn toegepast en in min
dere mate bij het karteren van hydrografische
opnemingen. Zowel in de versie van 1938 als
in die van 1952 wordt de plaatspasser wel be
noemd. Daarbij wordt aangegeven dat deze met
name in de sloep en bij de kustnavigatie werd
ingezet. Het zou daarbij een plaatspasser van
ca 13 cm diameter betreffen.93
Voor het uitwerken van de metingen wordt in
beide boekwerken gesteld dat de voorkeur bij
de Hydrografische Dienst van de Koninklijke
Marine uitgaat naar het gebruik van de propor
tieliniaal ('tang') voor het plotten van de snel-
111
Grote plaatspasser 'Ed Sprenger' van
voormalig Waterloopkundig Laboratorium
Delft (voorheen van Lo Nienhuis)
Kleine 'Boosman'-plaatspasser
87 Documentatiecentrum De Hollandse cirkel, 'Instrument 1583', https://www.hollandsecirkel.nl/documentatiecentrum/
instrumenten/item/5043-instrument-1583 (laatst bekeken 20-07-2020)
88 Documentatiecentrum De Hollandse cirkel, 'Instrument 0888', https://www.hollandsecirkel.nl/documentatiecentrum/
instrumenten/item/4348-instrument-0888 (laatst bekeken 20-07-2020)
89 Bijvoorbeeld: Maritiem Digitaal, 'Plaatspasser H. Huhges Son, no. 632', https://www.maritiemdigitaal.nl/index.
cfm?event=search.getdetail&id=103014787 (laatst bekeken 20-07-2020)
90 HJs-instrumenten, 'Boosman station pointer', hydrography.pro/presta17/station-pointer/352-boosman-station-pointer.html
(laatst bekeken 20-07-2020)
91 Otto van Poelje, Kustnavigatie met plaatspasser of snelliuspunt, in: De Hollandse Cirkel, 2013, p. 7 e.v.
92 Hydrografisch opnemen, Ministerie van Marine, 1938, p. 113
93 Hydrografisch opnemen, Ministerie van Marine, 1952, p. 117 e.v.
2020-3 De Hollandse Cirkel
