Jan Brandes (Bodegraven, 11 augustus 1743
- Zweden, 1808) was een Nederlandse
predikant, tekenaar en aquarellist. Hij werd
als de oudste van vier kinderen geboren uit
het huwelijk van Jan Conrad Brandes en
Maria Hoogeveen. Zijn vader was houder
van een kostschool. Na een studie theologie
in Leiden en Greifswald werkte Brandes
vanaf 1770 als Luthers predikant in
Doetinchem. In 1778 volgde een beroeping
door de Lutherse gemeente in Batavia. Kort
voor zijn vertrek trad hij in het huwelijk met
de burgemeestersdochter Anna Geertruy
Krebber. Enkele maanden na aankomst te
Batavia werd hun zoon Jan geboren. Zijn
vrouw Anna overleed in Batavia nog geen
jaar later aan de gevolgen van dysenterie.
Brandes bestierde zijn huishouding met
harde hand. Vooral in zijn periode in de Oost
maakte Brandes veel tekeningen en
aquarellen. Op de terugreis naar Holland
bezocht hij Ceylon (het huidige Sri Lanka)
en woonde hij een jaar in de Kaapkolonie. In
Batavia was Brandes in contact gekomen met de Zweedse landmeter-tekenaar en cavalerie-
officier Sven Johan Wimmerkrantz. Na een jaar in Holland kocht Brandes in 1789 van zijn
in Batavia verdiende geld in Zweden een landgoed met negen pachtboeren. Hij hertrouwde
er met Maria Charlotta. Het paar kreeg twee dochters. In 1791 overleed zijn zoontje Jan aan
polio. Enige jaren later overleed ook zijn tweede vrouw. Zelf stierf Brandes in 1808 op
65-jarige leeftijd. Zijn schetsboeken bleven bijna twee eeuwen in de familie van een van
zijn Zweedse dochters.
Tijdens zijn verblijf in Java, Sri Lanka en Zuid-Afrika maakte Brandes een groot aantal
aquarellen. Behalve veel tekeningen van planten en dieren tekende hij ook veel taferelen uit
zijn eigen dagelijkse leven. Hierbij legde hij situaties vast die door niemand anders zijn
afgebeeld. Hierdoor zijn deze tekeningen van grote historische waarde.
Het Rijksmuseum wist in 1958 in Stockholm een aantal losse schetsen van Brandes te
verwerven. In 1985 wist dit museum de hand te leggen op twee complete schetsboeken, die
het belangrijkste werk van Brandes bevatten.
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Brandes)
169
2020-4 De Hollandse Cirkel
