I
B&S GRONTMIJ
GEOGROEP
bleek deze alweer vervangen te zijn door een
vaste interne microcomputer. De Elta 2, 20 en
3 maakten gebruik van dezelfde behuizing,
terwijl de Elta 4 een afwijkende bouw had (zie
afbeelding op pag. 80). Voor allen geldt dat het
de eerste total stations waren die gebruik
maakten van digitale gegevensopslag op een
halfgeleidermodule.
Bij de Elta 2 en Elta 20 (dus uit de periode
1978-1981) werden de 98 mm diameter glazen
randen met absolute codering diametraal afge
lezen, bij de Elta 3 gebeurde dit slechts op één
locatie langs de rand.14 Bij de diametrale af
lezing werden twee tegenoverliggende locaties
van de rand optisch bij elkaar gebracht en met
behulp van een automatische planplaat tot co-
incidentie gebracht, waarna een reeks foto-
transistors (een soort eenvoudige beeldchip) de
rand aflas.
De Elta 2, 20 en 3 verschilden van elkaar qua
nauwkeurigheid. Dat verschil is voor de Elta 3
door de enkelvoudige randaflezing makkelijker
te verklaren dan voor de Elta 2 en de Elta 20.
De diameter van de glazen rand is bij die laat
ste twee namelijk gelijk en beide maken ge
bruik van diametrale aflezing. Toch werd voor
de Elta 2 de nauwkeurigheid van een in twee
kijkerstanden afgelezen richting gegeven als
0.2 mgon (0.6”) en voor de Elta 20 als 0.3
mgon (1”), terwijl dit voor de Elta 3 0.6 mgon
(2”) was. Of deze verminderde nauwkeurig-
heid te maken had met daadwerkelijke ver
schillen tussen de Elta 2 en de Elta 20 of
voortkwam uit een voortschrijdend inzicht, is
niet duidelijk. Aangezien de Elta 20 de op
volger van de Elta 2 was, is er geen brochure
waar beide genoemd en vergeleken worden.
De Elta 20 die in januari 2021 in mijn collectie
terecht kwam, was compleet met kist, 2
MEM800 geheugenmodules, het REC200
veldboek, de DAC100 data-omzetter, twee
accu’s voor het instrument, drie voor het veld-
boek en laders voor deze accu’s en voor de
interne accu van de geheugenmodules. Het zijn
de accu’s die ons meer vertellen over de ge
schiedenis van het instrument.
Zoals hierboven uitgelegd kwam in 1985 reeds
de moderne serie Elta’s op de markt en dus
moet de Elta 20 een verder verleden hebben
dan het jaar 1991 dat de sticker lijkt te sugge
reren. Dat het instrument in ieder geval nog in
gebruik was rond die tijd bleek wel bij het
openen van de geheugenmodules om te zien of
de daarin opgenomen accu’s niet al aan het
lekken waren. Op een van die accu’s kwam ik
de datum “12 JAN 89” tegen. Kennelijk was
die accu in dat jaar geplaatst, wellicht ter ver
vanging van een eerder exemplaar.
De accu’s van het veldboek en het veldboek
zelf laten een nog verder verleden zien. Op
twee van de drie aanwezige accu’s en het veld-
boek zit een ronde sticker met de opdruk
“Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders -
Afdeling Landmeetkundig Werk”. Op de derde
accu zit een sticker van een ander model,
waarop ook de tekst “Landmeetkundig Werk”
nog zichtbaar is. Deze afdeling werd opgericht
op 29 maart 1947 en had tot doel de kaarte-
ringswerkzaamheden van de IJsselmeerpolders
te centraliseren.16 Er was echter al snel be-
Op één van de Elta 20-accu’s zit een sticker
met het opschrift “B&S GRONTMIJ
GEOGROEP”. Grontmij NV, inmiddels over
genomen door het Zweedse Sweco (Swedish
Consultants), had een landmeetkundige af
deling die in oktober 1991 samenging met de
landmeetkundige firma Bravenboer Scheers
Geodesie BV.15 De combinatie heette voortaan
de bovengenoemde B&S Grontmij Geogroep
en heeft naar het zich laat aanzien deze Elta 20
in gebruik gehad.
Dit is een goed moment om te vermelden dat
vier jaar later, in 1985, door Zeiss Oberkochen
een nieuwe serie Elta’s op de markt gebracht
werd met dezelfde nummers 2, 3 en 4.12 Deze
instrumenten zijn te herkennen aan de moder
nere behuizing en wijken in diverse opzichten
af van bovenstaande serie. Zo beschikte deze
serie over LCD-schermen en twee-assige com
pensators. De in dit artikel besproken Elta 20
betreft dus een exemplaar uit de oudere serie
uit de periode 1978-1981. Vermeldenswaardig
is ook dat tot en met 1987 op de achterkant van
de Zeiss-brochures nog steeds het oude model
getoond werd.13
I
De accessoires waarmee de Elta 20 in de collectie kwam (collectie auteur)
78
79
2021-3 De Hollandse Cirkel
2021-3 De Hollandse Cirkel
De B&S Grontmij Geogroepsticker op één van de
Elta 20 accu’s (collectie auteur)
De sticker van RIJP afdeling Landmeetkundig
Werk (collectie auteur)
12 Zeiss West Germany, Elta3 Elta4:Elektronische Tachymeter (Oberkochen, 1989), p.23
13 Zeiss West Germany, Zeiss Eldi4: Elektrooptischer Distanzmesser (Oberkochen, 1987), p.10
14 Zeiss West Germany, Zeiss Elta2: Elektronisches Tachymeter mit digitalem Prazisionstheodolit reduzierendem elektro-optischen
Distanzmesser (Oberkochen, 1979), p.3. Zeiss West Germany, Zeiss Elta20Elta3: Elektronische Tachymeter, (Oberkochen, 1981),
pp.7,17
15 Ed., 'Grontmij en Bravenboer Scheers bundelen landmeetkundige kennis en ervaring', in: Kartografisch Tijdschrift, jaargang 17,
nr.4, (Zwolle, 1991), p.14
16 Employees of RIJP, '40 jaar landmeten voor het Zuiderzeeproject', in: Nederlands Geodetisch TijdschriftGeodesia, 29e jaargang -
no. 6, (Apeldoorn, 1987), pp. 222-228. Idem, Waterwijzer/Cultuurrijp 1987-3, pp.3-9; Adri den Boer, Rijp-landmeters als opbouw-
icoon, in: DHC 2008-3, p.104 (met Flevolandbriefkaart met aan adreszijde twee landmeters)
