Donateursdag DHC, 22 maart 2022
i
Herman Quee
42
43
De eerste lezing was van Prof. Dr. Ferjan
Ormeling, titel: ‘De Oost-Indische Water
wereld: de atlassen van de VOC’. Daarin
bracht hij een diepgaande vergelijking tussen
de atlassen van Isaak de Graaf (voltooid 1706,
Amsterdam) en van Gerrit de Haan (1761, Ba
tavia). Maar eerst gaf hij een definitie van het
begrip Atlas, die het waard is om in zijn geheel
te citeren: ‘’Een atlas is een bewuste, systema-
tische en coherente combinatie van kaarten die
een bepaald gebied en één of meer verschijnse
len weergeven, gebaseerd op een bepaalde
doelstelling, en vervaardigd om een bepaald
gezichtspunt over te dragen of een bepaalde
taak op te lossen. Voor die oplossing moeten
de gegevens op een bepaalde manier worden
bewerkt. Het gezichtspunt noemen we het
narratief, het verhaal. Bij de VOC-atlassen is
dat: Waar hebben we toegang toe, waar drijven
we handel? Wat zijn de voorwaarden, moge
lijkheden en beperkingen voor de handel?’’
In de vergelijking van de Atlassen - beide
manuscriptatlassen - liep Ormeling langs een
flink aantal kenmerken, zoals structuur, na
druk en volgorde, reliëfweergave en detaille
ring. De geografische namen kregen de meeste
aandacht. (Ormeling geniet op dat aspect
wereldwijde bekendheid, doordat hij Nederland
van 1984 tot 2017 vertegenwoordigde in de VN
Group of Experts on Geographical Names, en
in 2017 voorzitter was van de VN-Conferentie
op dit gebied.) Uit de vergelijking van beide
atlassen blijkt dat de VOC haar handelsactivi
teiten verlegd had, want de andere gebieden
kregen in de latere atlas meer nadruk.
Nadat wegens de coronabeperkingen de
donateursdag 2021 niet door kon gaan, kon dit
jaarlijkse hoogtepunt dit jaar wel weer plaats
vinden, en wel op 22 maart in Amsterdam,
waar ons gezelschap ontvangen werd in het
‘Allard Pierson’; een nieuwe naam, waarover
dadelijk meer. Het was een genoegen om de
leden van de kring weer in levenden lijve te
treffen, de meesten voor het eerst sinds de
donateursdag in Leiden, net voor de eerste
lockdown. Voorzitter dr. Roel Nico
lai gaf in zijn openingswoord het
doel van deze dag aan: het bevesti
gen van de historische banden
tussen geodesie en kartografie, en
hij introduceerde gastheer drs.
Reinder Storm, conservator van
Allard Pierson.
Vervolgens vertelde Reinder Storm iets over de
geschiedenis van de afdeling Bijzondere Col
lecties van de Universiteit van Amsterdam en
het Museum Allard Pierson, en hoe het in de
afgelopen jaren tot een fusie is gekomen onder
de naam ‘Allard Pierson’, met de ondertitel ‘De
Collecties van de Universiteit van Amsterdam’;
waarbij natuurlijk van belang was dat beide al
sinds 2007 naast elkaar gehuisvest waren, in
de gebouwen aan de Oude Turfmarkt, waar tot
1967 De Nederlandse Bank zetelde.
De collectie heeft vanaf het begin van de
Universiteit (17e eeuw) kaarten omvat, maar
dat aspect kreeg een enorme impuls door de
oprichting van het KNAG (Koninklijk Neder
lands Aardrijkskundig Genootschap) in 1873,
dat al in 1880 een overeenkomst sloot met de
UvA over het onderbrengen van zijn kaarten-
7 S3
Reinder Storm aan het woord over ‘Allard Pierson’ Foto’s: Sieb Dijkstra
Voorzitter Roel Nicolai aan het woord
2022-2 De Hollandse Cirkel
2022-2 De Hollandse Cirkel
