Een primair RD-punt op adellijk grootgrondbezit
8
Herman Quee, met dank aan Jan Stehouwer
100
101
Egypte. In den slag bij Marengo werd hij
Kolonel en in dien bij Austerlitz verkreeg hij
het kommandeurskruis van het legioen van eer.
Na in 1806 tot kommandant van de militaire
school te Metz benoemd te zijn, werd hij het
volgende jaar, toen Koning Lodewijk Napoleon
de regering aanvaardde, in Hollandsche dienst
geplaatst. Hij werd den 18den Maart 1807 tot
eersten Inspecteur van het wapen der artillerie
en genie, en de 4den Februarij 1808 tot eersten
Inspecteur Generaal van het vereenigde artil
lerie- en geniekorps benoemd, met toekenning
van den rang van Generaal Majoor. Hij is ech
ter niet lang in Hollandsche dienst gebleven,
daar hij reeds in 1808 tot Generaal van het
Wie, zoals de schrijver van dit artikel, in de
jaren vijftig opgroeide in de streek Goor-
Markelo (in het zuidwesten van Twente), wist
dat er op de heuvel tussen die plaatsen, de
Herikerberg, een merkwaardige vierkante
toren met kantelen stond, precies op het hoog
ste punt. Waarvoor die toren diende was eigen
lijk wat raadselachtig. Hij stond midden in een
sparrenbos, maar stak met zijn hoogte van ca
10 meter wel boven de boomtoppen uit. Op een
gegeven moment bleek dat je hem kon beklim
men, voor een entreeprijs van 0,10, te vol
doen in de keuken van de enkele honderden
meters verderop gelegen boerderij Monte
Bello. Er was een vaag en niet goed begrijpe
lijk verhaal dat de toren gebouwd was als uit
zichtpunt voor de brandweer, i.v.m. bos
branden; maar er waren nooit branden.
Enige jaren later, tijdens de studie geodesie in
Delft, leek er onverwacht licht te vallen op
deze mysterieuze kwestie uit mijn plaats van
A. J. VAN DER AA,
BIOGRAPHISCH
WOORDENBOEK
leger in Spanje werd aangesteld. Hij stond bij
den Koning in groot aanzien, die hem verhief
tot groot officier van het koninkrijk en tot
kommandeur der orde van de Unie.
Na nog twee jaren zijn vaderland op eene uit
stekende wijze gediend te hebben, was hij,
wegens zijne ontvangene wonden, genoodzaakt
de dienst te verlaten. Keizer Napoleon verhief
hem tot Baron van het Keizerrijk en schonk
hem den 21sten Januarij 1810 zijn ontslag met
pensioen. Hij speelde verder in 1819 eenen
belangrijken rol in de kamer der afgevaardig
den, eerst als afgevaardigde van het departe
ment Vienne, later van dat van de Seine, en
overleed den 22sten Mei 1839.” Tot zover de
letterlijke tekst van deze biografie, waarbij de
Franse bronnen die zijn gebruikt aangegeven
zijn. Dit alles lezende, komt bij mij de indruk
naar boven, dat Krayenhoff bevreesd was zijn
hoge positie aan het hof van de koning te
moeten delen met, of zelfs kwijt te raken aan
Demar^ay. Beiden waren benoemd tot
Commandeur in de Orde van de Unie.
Net voor het triomfantelijke verhaal over het
vertrek uit ons land van Demar^ay doet
Krayenhoff de melding: “In den aanvang van
de maand Mei 1808 creëerde Koning LODE-
WIJK eene Maatschappij of Instituut voor
Wetenschappen en schoone Kunsten, uit eenige
klassen bestaande, en de Generaal KRAYEN-
HOFF werd, op de 4den van gemelde maand,
tot Lid der eerste klasse benoemd.” Daarna
gevolgd door de mededeling: “In de maand
Junij daaraanvolgende, werd JOHAN
KRAYENHOFF, de jongste Zoon van den
Generaal, na zijne studiën op de Militaire
school volbracht te hebben, tot Luitenant bij de
Artillerie en Genie aangesteld, en eenige we
ken later vertrok des Generaals oudste Zoon,
CORNELIS JOHANNES, bij eene brigade
Ingenieurs te velde benoemd, met een corps
Hollandsche troepen, door den Generaal-
Majoor CHASSE gecommandeerd, naar
Spanje.” 11
herkomst: uiteraard werd de Rijksdriehoeks
meting behandeld, en daarbij het bekende
plaatje van Nederland met de primaire triangu
latie. En jawel, daar verschijnt ‘Harikerberg’ 1
als één van de 77 punten van het primaire RD-
net! Een conclusie was snel getrokken: ge
bouwd ten behoeve van de triangulatie van
Nederland, circa 1900; en aangezien er nóg
enkele van die primaire punten op heuvel
toppen in het oosten en zuiden des lands lagen,
nam je maar aan dat die alle van zo’n toren
waren voorzien. Dat dit laatste niet klopt - al
die andere RD-punten op heuveltoppen hebben
helemaal niet zo’n toren - drong pas veel later
tot mij door. Maar waarom het punt Heriker-
berg dan wel? Weer een vraagteken.
NEDERLANDEN,
Hoe zat het dan wel met het ontstaan van die
opmerkelijke toren? Dat bleek pas bij het uit
komen in 2009 van ‘De Marke van Hericke’,
van Stichting Heemkunde Markelo. De toren
was een initiatief van de grondeigenaar, Graaf
Bentinck, grootgrondbezitter in
die streek, wonende op kasteel
Weldam tussen Goor en
Diepenheim. Om zijn gasten
een leuk extraatje te geven op
picknicks en rijtoeren door de
streek had hij het idee opgevat
een uitzichttoren te laten bou
wen, een ‘Belvedère’. Toevallig
kwam op het moment dat dit
plan gerijpt was, in 1889, de
Rijkscommissie voor Graad-
meting en Waterpassing uit
Delft met de vraag of er op de
heuveltop een tijdelijk ‘signaal’
gebouwd mocht worden en
werkzaamheden worden ver
richt. Dan ontstaat er een uit
voerige briefwisseling tussen
kasteel Weldam bij Goor en het
VIERDE DEEL.
11 Tydeman, p. 60
2022-3 De Hollandse Cirkel
2022-3 De Hollandse Cirkel
De ‘Belvedère’ uit het noord-oosten, ca. 1930;
foto afkomstig van J. Stoelhorst, Markelo
HAARLEM,
J. J. VAN BBBDEBODE.
1858.
Din
BEVATTENDE
Levenaboachrijvingen van toodanige Personen,
die lich op ocnigorlei wijso la ons Vaderland hobbon
vermaard gemaakt,
voorroten doob
K. J. H. ran Harderwijk,
Lui tirr Mtudtcitffij MN NeJfrhiutockf LfitrrkuaJ^ t» Lnde».
Onder modowerklnx van do Hooron
P. 3U. C. Robidk van dxb Aa, Prof. P. O. van dbb Caut
W. Eexiorr. A. P. van Gboninoin Dr. J. 3. dn
Hollandbb. S. F. Kltnsma, Kapitein P. A. Lam, H. C. Rooot,
T. A. Ronbin. Dr. O. 3. D. Scbotbl,
Jhr. J. W. van Strurini «o Dr. 3. 3. Viotta.
1 De naam Hariker Berg. In de stukken van de RD, in de Hottingeratlas (ca. 1780) en ook op het minuutplan van de TMK (verkenner
M.J.E.Aikema, 1846) wordt de naam geschreven als Harikerberg. Op laatstgenoemde overigens naast Hericke, en Heriker Vlier.
De buurtschap heet Herike, voorheen Hericke.
“/Xe ■fijt?'.
