2"
128
129
De astronomische metingen werden in Ubachs-
berg uitgevoerd in de zomer van 1893, een jaar
later dus dan de hoekmetingen. Astronomische
metingen vinden in de nacht plaats. Het terres-
trische punt dat men voor de azimut-bepaling
als referentierichting wil gebruiken dient zicht
baar gemaakt te worden met een lichtbaken. In
1893 was dat een olielamp met lens. Omdat de
lichtsterkte daarvan niet bijzonder groot was,
koos men voor het tussenpunt Sittard dat dich
ter bij lag dan de andere punten.
In 1893 bestond er nog geen radiografisch tijd
signaal. Dat zou overigens niet zo lang meer
duren want in 1896 realiseerde Marconi de
eerste draadloze telegrafie-verbinding. In 1903
werden de eerste tijdseinen voor de scheep
vaart uitgezonden. Maar goed, in 1893 waren
draadloze verbindingen nog niet aan de orde
en was men aangewezen op de telegraafkabel.
Er bestond toen al wel een telegraafverbinding
tussen Leiden en Heerlen en tussen Heerlen en
de Duitse grens, maar niet naar de kleinere
Voorgangers
De metingen voor het RD-net werden aange
stuurd door de Rijkscommissie voor Graadme-
ting en Waterpassing die daarvan jaarlijks ver
slag deed. In 1890 werden in Zuid Limburg de
verkenningen uitgevoerd voor de metingen die
een paar jaar later zouden plaatsvinden. In het
jaarverslag van dat jaar valt met betrekking tot
Vrouwenheide het volgende te lezen:
Er was dus op dat moment al een pijler aanwe
zig. Het jaarverslag vermeldt verder dat men de
archieven van het Institut Cartographique
Militaire te Brussel had geraadpleegd om ge
gevens over deze pijler te achterhalen.
Krayenhoff, Tranchot en Erzey
Men moet daarvoor een stuk verder terug in de
tijd gaan en komt dan uit bij de driehoeks
metingen die in het begin van de 19e eeuw zijn
uitgevoerd door respectievelijk Krayenhoff,
Tranchot en Erzey.
Om met Krayenhoff te beginnen. Deze had in
1798 de opdracht gekregen om een uniforme
kaart te vervaardigen van de Bataafsche Repu
bliek. Hij begon met het meten van een drie-
hoeksnet. Deze triangulatie beperkte zich tot
het gebied van de Bataafse Republiek en het
latere Koninkrijk Holland. Het Limburgse ge
bied ten zuiden van Roermond hoorde daar
dorpen in de omgeving. Daarom is toen spe
ciaal voor deze meting een telegraafkabel aan
gelegd tussen Heerlen en Ubachsberg c.q.
Vrouwenheide. Dit maakte dit soort metingen
uiteraard ontzettend kostbaar. Dat zal wel de
reden geweest zijn dat er toen niet op meer
plaatsen geografische lengte-metingen zijn
uitgevoerd. Vanwege het feit dat zowel de geo
grafische lengte, breedte als azimut zijn geme
ten, heeft het RD-punt Ubachsberg de status
van Laplace-punt.
“De steenen pijler op dit punt, dat voor de drie
hoeksmeting van het hoogste belang is omdat
daar vroeger metingen hebben plaats gehad,
zoowel van Belgische als van Pruisische zijde”
Dat doet de vraag rijzen: wanneer is deze pijler
geplaatst, welke metingen hebben daar plaats
gevonden en voor welke doeleinden?
Na de triangulatie konden de carto
grafen van Tranchot aan de slag.
Tussen 1802 en 1807 brachten zij het
grondgebied van de huidige provincie
Limburg minutieus in kaart.
In 1815 overleed Tranchot na een
hersenbloeding. Napoleon zat inmid
dels op Elba en het Wener Congres
had het Rijnland toegekend aan Prui
sen en Limburg aan het zojuist ge
stichte Koninkrijk der Nederlanden.
Op basis van de triangulatie van Krayenhoff
was de Choro-topographische kaart der
Noordelijke Provinciën van het Koningrijk der
Nederlanden (schaal 1:115.200) vervaardigd.
Een mooie kaart, maar lang niet zo gedetail
leerd als de kaart 1: 20.000 die Tranchot van
Limburg had laten maken.
Daarom ontstond al snel het plan om een ge
detailleerde topografische kaart van het hele
koninkrijk te vervaardigen. Het plan was om
de kadastrale kaarten als basis te nemen en
deze aan te vullen met ontbrekende topo
grafische details. De kadastrale opname was
immers in 1811 gestart en was in 1832 vol
tooid, dus er lag al veel materiaal.
De Belgische Opstand van 1830 gooide echter
roet in het eten waardoor dit plan vertraging
opliep. Aan de andere kant heeft het ook zaken
versneld want er ontstond een grote behoefte
aan gedetailleerde militaire kaarten van het
De geodetische en cartografische werkzaam
heden in het Pruisische gedeelte werden voort
gezet door generaal Karl von Müffling en in
het Limburgse gedeelte door Kapitein-Ingeni-
eur Jan Erzey. Laatstgenoemde kreeg na de
totstandkoming van het Koninkrijk der Neder
landen tevens de opdracht om de triangulatie
in de Zuidelijke Nederlanden op te zetten. Een
taak waar hij met veel verve tot aan de Belgi
sche Opstand in 1830 heeft gewerkt.
In Zuid Limburg koos Tranchot niet voor de
Vrouwenheide maar voor de 83 meter hoge
toren van de Sint Petruskerk in Sittard. Van
daaruit werden richtingen gemeten naar de
kerktorens van Tongeren, Peer, Nederweert en
Erkelenz en naar de signaaltorens op de Lous-
berg (bij Aachen) en bij hoeve Stroevenbos.
Laatstgenoemde hoeve is gelegen op
het hoogste punt van de Voerstreek,
daar waar de waterscheidingen van
Voer, Gulp en Berwijn samen komen.
De kerktorens van Peer, Tongeren en
Nederweert zouden overigens negen
tig jaar later ook als richtpunten in het
primaire RD-net worden opgenomen.
niet bij. Daar was Tranchot actief die in 1801
van Napoleon de opdracht kreeg om het Rijn
land in kaart te brengen. Dat is ruwweg het
gebied tussen Rijn, Moezel en Maas. Ook
Tranchot begon met het meten van een drie-
hoeksnet. Hieronder een gedeelte van dit net in
de omgeving van Zuid Limburg.
Ionite's v
(lêOlrt*))
O
-
dorflBO:
l«n (I0O3/O
O»»ej
Bam.
STAJDPLUTWl
PUlte Ude*.
30
27?52'lO'.tO
31
116' 7* 18’. 13
32
.33
2022-4 De Hollandse Cirkel
2022-4 De Hollandse Cirkel
UpnthBen
der rijden.
Sriun
(J602L
Trtrsr.TB
71* 7'32'.23
37'29" 2 9'.01
86’18* 4'.29
48’51’ 14'.17
44’50'41’.54
9.9766583
9.9759968
9.7813621
9.6697434
9.7693107
9.9532090
9.9651855
9.8705100
9.9562757
9.9990914
9.8768150
9.8483060
3.7289648
3.7283028
3.5366681
3.8201337
3.7254582
3.8112239
8.8112239
8.6889445
8.6604355
KhUade*
brilea.
5 357.53
5 349.37
3 440.87
3 440.87
4 327.48
6 608.97
6 474.76
4 885.90
4 575.47
67’21' 48’.77
47’55' 8'.23
64’43' 8’.00
6 608.97
5314.45
6 474.76
k 1001
0’.02
0*.01
0*.01
"ÖCÖT
jeon
Uf. MO
derUele*.
Bocholtc.
Vijlen
V'rouwenheide
WQM
do Drieaten.
Margraten
Vyion
Vrouwen hei de
de Drie**en
nets.
1002/03
0*.02
0'.O2
0-.02
r_A» .w.'
0-.01
O'.Ol
O’.Ol
0'.03
0'.03
0*.02
O*.O3
0‘.08
ieo2
Vrouwenheide
deÜriCTMiD 36 0’31'.77
wyw
8.5366681
3.6362354
3.82OJ337
i
I
I
Toaaeen
u
UgacUu
IW03/04L
1Wt/
Mqr| PMCU
(B—Bo<rtrvoM
