Ki
Slecht weer hindert Hettenheuvel-
wandeling
De heliotropist keerde onverrichter zake huiswaarts’
132
133
Onderhoud van het RD en
aansluiting aan ED50
Men kreeg al vrij snel in de gaten dat de mijn
bouw in Limburg gevolgen had voor de stabili
teit van RD-punten met name in de regio
Geleen, Heerlen en Kerkrade. Daarom zijn
vanaf de jaren dertig vanuit Vrouwenheide de
richtingen naar verstoorde punten opnieuw
gemeten. Omdat onder Vrouwenheide geen
mijnbouw heeft plaatsgevonden is het RD-punt
Ubachsberg erg stabiel.
In 1953 werd het besluit genomen om in het
gebied De Meinweg een nieuwe mijn (de
Beatrixmijn) te openen. Men was zich ervan
bewust dat dit gevolgen zou hebben voor het
primaire RD-punt Klifsberg dat in dat gebied
ligt. Dat punt diende op tijd gezekerd te wor
den.
Achteraf gezien was dat niet nodig geweest.
De Beatrixmijn zou in 1964 in productie gaan
maar daar is het nooit van gekomen. In 1965
hield Joop de Uyl zijn beroemde toespraak
waarin aangekondigd werd dat de mijnen
binnen tien jaar allemaal gesloten zouden
worden.
In het kader van ED50 en andere projecten om
het europese referentiesysteem te verstevigen
zijn er aanvullende metingen verricht. In 1963
is een extra richting naar Battice gemeten en in
1968 zijn er op Vrouwenheide en in Tongeren
opnieuw astronomische metingen uitgevoerd.
Zo ontstond het dubbel Laplace-punt Ubachs-
berg-Tongeren.
Ubagsberg of Ubachsberg
Op kaarten en in archiefstukken valt op dat
‘Ubachsberg’ vroeger als ‘Ubagsberg’ werd
geschreven. De omslag ligt zo rond 1900.
Dit heeft te maken met het feit dat tot aan het
einde van de 19e eeuw de spelling Siegenbeek
werd gebruikt. In deze spelling werden veel
woorden die we tegenwoordig met een ‘ch’
schrijven met een ‘g’ geschreven: gezigt, regt,
uitzigt i.p.v. gezicht, recht en uitzicht. Met de
een speciaal hiervoor toebereide gesteente-
soort. Deze methode werd “blazend vullen”
genoemd (blaaspijler) en bracht aanzienlijke
extra kosten met zich mee. De verzakkingen
werden hierdoor echter grotendeels beperkt en
de mijnschade geminimaliseerd.
spelling van De Vries en Te Winkel uit 1863
veranderde dit waardoor de spelling met ch
gebruikelijk werd. Ook voor de spelling van
plaatsnamen had dit consequenties.
Geraadpleegde literatuur en
informatiebronnen
Meetkunstige beschrijving van het Koning
rijk der Nederlanden, bevattende de getallen
waarden, gebruikt bij de zamenstelling van
de topografische en militaire kaart van het
rijk. Uitgegeven op last van het Ministerie
van Oorlog door het Topographisch Bureau te
’s-Gravenhage in 1861
Generaal A. Nerenburger; Notice sur les
Triangulations qui ont été faites en Belgique
depuis 1617 jusqu’ a nos jours. Brussel; 1856
Institut Cartographique Militaire - Triangula
tion du Royaume de Belgique; Brussel, 1867
Hk J. Heuvelink; Triangulation du Royaume
des Pays-Bas. (Rijksdriehoeksmeting.);
Waltman, Delft 1921
Verslag der Rijkscommissie voor Graad-
meting en Waterpassing aangaande hare
werkzaamheden gedurende het jaar 1889.
Gepubliceerd in het Tijdschrift voor Kadaster
en Landmeetkunde van 1890.
Idem voor de jaarverslagen uit de jaren 1890,
1893, 1894, 1895. 1898 en 1904, gepubliceerd
in het Tijdschrift voor Kadaster en Land
meetkunde van het daaropvolgende jaar.
Woord van dank
Een speciaal woord van dank gaat uit naar de
heer Wiel Niks uit Ubachsberg. Hij is als mijn
bouwkundige werkzaam geweest bij de Oranje
Nassau-mijnen en is tegenwoordig de directeur
van de Stichting Carboon die onder andere het
Mijnmuseum in Heerlen exploiteert. Tevens
Deze zin zou in 1889 zeker opgenomen zijn in
het dagboek van de uitvoerders van de Rijks
commissie voor Graadmeting en Waterpassing
bij vergelijkbare weersomstandigheden als op
zaterdag 10 september jongstleden.
Veertig geïnteresseerde wandelaars lieten zich
echter deze dag niet weerhouden en trotseer
den het slechte weer. Zij kwamen naar de
Hettenheuvel in Braamt voor de informatieve
wandeling die Natuurmonumenten samen met
het Kadaster organiseerde. Daarnaast toonden
ook de ruim dertig vrijwilligers van Natuur
monumenten grote belangstelling. Deze laat-
sten kennen het bos op hun duimpje, maar
waren vrijwel allemaal onbekend met de be
tekenis van de RD-steen die op de top van de
Hettenheuvel in Braamt is geplaatst. Op zich is
dat niet vreemd. De steen zat jarenlang ver
scholen onder bosschages.
Aanleiding van deze activiteit was een artikel
in het dagblad De Gelderlander van 9 augustus
2017. Hierbij beschrijft de verslaggever een
ontmoeting met landmeter Armando Vet van
het Kadaster. Hierin kwam de betekenis van de
Hettenheuvel voor het Rijksdriehoeksstelsel
uitgebreid aan bod. Als vrijwilliger van
Natuurmonumenten en oud-landmeter van de
gemeente Zevenaar wekte dit de nieuwsgierig
heid van Riny Putmans. Hij zorgt ervoor dat de
RD-steen weer volop zichtbaar wordt (zie
afb. 1). Daarnaast is een informatiebord ge-
heeft hij ervoor gezorgd dat de RD pijler op
Vrouwenheide voorzien is van de hierboven
beschreven plaquette. Hij heeft mij ook geïn
formeerd over het gebruik van de mijnkaarten
en hij heeft de foto’s over de metingen in 1892
en 1904 aangeleverd.
In navolging van Friesland schakelen de laatste
decennia steeds meer Limburgse gemeenten
over op 2-talige plaatsnaamborden. En dan
heet Ubachsberg opeens ook Gen Berg. Maar
“What’s in a name?”, wist Shakespeare al. Het
dorp verandert er immers niet door.
r’
2022-4 De Hollandse Cirkel
2022-4 De Hollandse Cirkel
Afb. 1 De RD-steen zoals die er nog steeds staat
(foto Tonnie Peters)
