E»..
Varia: Vaubans kaart van het beleg van Maastricht in 1673
tentoongesteld
Varia: Tentoonstelling “Dutch Landscape Designed: 1946-1954”
Martin Wubbe
72
73
Van 3 november 2022 tot begin april 2023 was
in de bibliotheek (Bijzonder collecties) van de
Universiteit te Wageningen de tentoonstelling
Dutch Landscape Designed: 1946-1954 te
zien.
Als een spin-off van deze tentoonstelling is er
ook een digitale variant van beschikbaar die in
te zien is onder de volgende link:
https://exhibitions.wur.nl/dutch-landscape-
designed-1946-1954/
Het is een interessante tentoonstelling, niet
alleen vanuit historisch perspectief. Ook nu
van belang. Immers, nu onderwerpen als
stikstofreductie, klimaatverandering en de
transitie van het platteland centraal staan, is de
discussie over een nieuwe inrichting van het
landschap zeer actueel.
Van 1946 tot 1976 maakte een kleine groep
landschapsontwerpers meer dan 450 land
schapsplannen voor Nederland. Samen bestrij
ken deze plannen bijna 70% van Nederland.
Deze landschapsplannen werden voor het
grootste deel gemaakt als onderdeel van de ruil-
verkavelingsplannen. De tentoonstelling richt
zich op de beginjaren van de ruilverkaveling.
De kenmerken van verschillende landschaps-
typen vormden de basis van de landschaps
plannen. De online tentoonstelling geeft
informatie over elk landschapstype en toont
foto’s van het landschap zelf.
De heer Roelof Jan Benthem van Staatsbos
beheer leidde van 1946 tot 1976 de afdeling
Landschapszorg, waar de landschapsplannen
werden gemaakt. In 1948 werden Harry de
Vroome en Nico de Jonge toegevoegd aan het
team.
De Vroome was opgeleid als landschaps
architect aan de tuinbouwschool in Frederiks-
oord. Hij maakte veel landschapsplannen voor
ruilverkavelingsprojecten, regionale plannen
voor natuurontwikkeling en ontwerpen voor
landgoedparken en dorpsgroen in Noord- en
Oost-Nederland. De Jonge werkte bij Staats
bosbeheer Zeeland, waar hij zich bezighield
met de wederopbouw van door oorlog be
schadigde gebieden. Naast landschapsplannen
Zo laat de tentoonstelling de uitgangspunten
voor de inrichting van het landschapsplan zien
voor de volgende uiteenlopende landschaps-
typen: het oudehoevenlandschap (in Noord
Brabant), het terpenlandschap (Friesland en
Groningen), het esdorpenlandschap (met name
Drenthe, maar ook Overijssel en Gelderland),
de heideontginningen (Twente), de Gelderse en
Brabantse stroomruggen (rivierenlandschap in
Gelderland resp. Noord Brabant), het dijk-
landschap (de Zeeuwse en Zuid-Hollandse
eilanden en West Brabant), en het slagenland-
schap (landschappen met lange smalle percelen
met name in het westen van het land).
In veel gevallen kwam het er in de ruilverkave
lingen op neer dat bestaande karakteristieken
in het landschap (open karakter, linten door het
landschap, houtwallen) versterkt moesten
worden. En daarnaast werden er ook nieuwe
elementen toegevoegd zoals fiets- en wandel
paden.
ontwierp hij ook de aanplant van de wallen van
vestingsteden en stelde hij regionale land
schapsplannen op, die Benthem noodzakelijk
achtte voor gebieden waar meerdere ruil
verkavelingen zouden plaatsvinden.
In het kantoor aan de Maliestraat 9 in Utrecht
debatteerden ontwerpers over de verschillen
tussen de landschapstypen en hoe deze in het
landschapsplan te verwerken. Ze bespraken de
afzondering en uitgestrektheid van het land
schap en hoe het oude te behouden en
tegelijkertijd een nieuw landschap te creëren.
Maastricht wordt in 1673 belegerd door de
Fransen. Zonnekoning Lodewijk de Veertiende
voert persoonlijk het bevel. Hij verblijft in zijn
eigen koninklijke “quartier” in Wolder, nu een
wijk van Maastricht. Na 12 dagen geeft de stad
zich over. De Fransen blijven uiteindelijk tot
1679 in Maastricht.
Bij dit beleg gebruiken de Fransen voor de
eerste keer de belegeringsstrategie van
Lodewijks beroemde ingenieur Vauban. Deze
Vauban is ook ter plaatse aanwezig en maakt
van de belegerde stad en wijde omgeving een
gedetailleerde kaart van 180 x 180 cm. Van
Wolder tot Borgharen is daarop precies te zien
waar de verschillende legeronderdelen en
kampementen liggen. Ook wordt een kleinere
prentversie gemaakt, die echter nooit wordt
uitgegeven.
Dit jaar is dat allemaal precies 350 jaar ge
leden. Dankzij de inspanningen van historicus
Dirk Jansen zijn de kaarten opgediept uit het
militair archief in Vincennes bij Parijs. De
grote kaart is de afgelopen tijd gerestaureerd
De hiervoor genoemde landschapsarchitecten
werkten vaak intensief samen met de land
meter deskundige in een ruilverkaveling.
Immers, wanneer de landschapsarchitect een
bepaald element als te handhaven had ge
karakteriseerd was het van groot belang dat
dat element samenviel met de toekomstige
grens van een perceel. Dat betekende dat zij
zowel in de voorbereiding als in de uitvoering
(de inrichting) veelvuldig overlegden.
Rest te vermelden dat in de tentoonstelling ook
aandacht wordt besteed aan de verschillende
disciplines en deskundigen van de Landbouw
hogeschool Wageningen die hebben bijgedra
gen aan de ideeën en de onderbouwing van
“Landschapsplan Nederland”.
en zal van 10 juni 2023 t/m 7 januari 2024 te
zien zijn op de tentoonstelling Slaags aan de
Maas in het Limburgs Museum in Venlo.
4
«L- t' <*■<.-
2023-2 De Hollandse Cirkel
2023-2 De Hollandse Cirkel
Aangebrachte wegbeplanting in heide-ontginning
Het Rossumerveld en de Lemseler Esch in Twente
Polder Middelblok, slagenlandschap van de
Krimpenerwaard (Zuid-Holland).
Foto: Peter van Bolhuis
Fragment van de kaart van Vauban van het dorp
Willler (sic!) (het huidige Wilder) en het
hoofdkwartier van de Franse koning.
Bron: https://www.facebook. com/LGOGMaastricht/
-t
“*”u^**
