(1459-1507)
door W. Koopmans, oud-landmeetkundig ambtenaar A van het
Kadaster te Utrecht
Het is 500 jaar geleden, dat Marten de Bohe
mer, ook wel Martinus de Boëmia of Martin
Behaim genoemd, te Neurenberg werd gebo
ren.
Aanvankelijk lakenkoopman, later instrument
maker, aardrijkskundige, zeevaarder en glo
bemaker, was deze M.B. een veelbesproken
figuur. In verschillende Duitse bronnen
spreekt men over hem als de belangrijkste
Duitse aardrijkskundige en ontdekkingsrei
ziger van de gehele Middeleeuwen en keizer
Maximiliaan I liet zich zelfs aldus uit:
Von den Untertanen meines Reiches ist
niemals jemand ein grösserer Reisender
gewesen und hat fernere Gegenden des
Erdball besucht als Martin Behaim.
Ter oriëntatie in de tijd herinneren wij er aan
dat Hendrik de Zeevaarder, zoon van de Por
tugese koning Johan I, overleed in 1460, dus
een jaar na de geboorte van M.B. Twintig
jaar geleden gaf Gutenberg zijn eerste ge
drukte boek uit.
De familie van B. stamde uit een oud geslacht
van ridders. Zij noemden zich ook Behaim
von Schwarzbach. Op enkele delen van M.
B.-'s geschiedenis zullen wij hier wat nader
ingaan. Zijn geboortehuis stond op de Hoofd
markt. Tot voor kort bestond het nog als nr.
15. Van zijn eerste jeugd is weinig bekend.
Hij maakte zich als jongeling de gelegenheid
ten nutte, die het Neurenberg van 1471 hem
bood door het verblijf aldaar van de beroemde
wiskundige Johannes Müller, die zich naar
zijn geboorteplaats Koningsbergen: Regio-
montanus noemde. Deze geleerde vervaardig
de ook kompassen, hemelglobes, astrolabia
(van welke o.m. het Germaanse museum te
Neurenberg en het Natuurwetenschappelijk
museum te Leiden exemplaren bezitten), ar-
millairsferen voor het waarnemen van sterren
beelden en een beweegbaar astrarium, toen-
51
