75
Bij de instrumenten van Kern kan men hier
voor gebruik maken van een centimeterver-
deling op centreerstaaf en baakhouder.
De hierboven beschreven werkwijze geldt
voor een ervaren waarnemer, voor wie men
kan laten gelden, dat het, totaal gezien, min
der tijd vergt bij een gebleken fout eens naar
het terrein terug te gaan, dan in eerste in
stantie alle waarnemingen tweemaal te doen.
Dit is dus de stelregel, dat de maten van een
veldwerk gecontroleerd moeten zijn, zonder
dat bij een eventuele fout direct behoeft te
blijken welke maat foutief is. Het is natuurlijk
mogelijk het veldwerk zo in te richten, dat
alle waarnemingen hierop kunnen worden
ingeschreven. Bij de eigen dienst worden
evenwel in de situatieschets op het veldwerk
de op te meten punten doorlopend genum
merd. terwijl verder slechts de met de band-
gemeten maten worden ingeschreven; de an
dere waarnemingen worden op een speciaal
formulier genoteerd, hetwelk als bijlage aan
het veldwerk wordt toegevoegd. Een gedeelte
van dit formulier, dat we tevens hebben in
gericht voor de coördinatenberekening van
de punten deze is noodzakelijk, wanneer
men niet over een poolcoördinatograaf be
schikt is hiernaa.'t afgedrukt.
In het hoofd van het formulier wordt, behalve
de coördinaten van het punt waarboven de
theodoliet is opgesteld, de constante c inge
vuld, waarrrlede alle afgelezen afstanden ver
menigvuldigd moeten worden; deze constante
dient voor elke combinatie van waarnemer en
instrument te worden vastgesteld, hetgeen
o.a. kan geschieden door ijking op afstanden
die b.v. met behulp van een geijkte meetband
nauwkeurig zijn bepaald. Verder kunnen hier
bijzonderheden worden genoteerd die de
waarnemingen zouden kunnen beïnvloeden,
b.v. weersomstandigheden. Men noteert in
kolom 1 het nummer van het gevraagde punt
dat op het veldwerk is aangeduid;
2 de eventueel afgelezen hoek met de
verticaal
3 de gemeten afstand l';
4 de aflezing op de horizontale rand u.
De overige kolommen dienen voor de bereke
ning; men noteert in
kolom 5 het verschil o<=y> van de oriën
teringsrichting;
6 het argument y> a o);
7 de berekende afstand cl' sin f<-,
kolom 8 de coördinatenverschillen met het
9 standpunt sin xp en l cos y>
Kolommen 10 en 11:
de coördinaten van het punt.
In het formulier zijn dus geen kolommen ge
reserveerd voor het noteren van sin sin xp en
cos xp. Vooral wanneer de rekenmachine be
schikt over een kubeerinrichting, kan de be
rekening van cl' sin sin xp en l cos xp snel
in één bewerking worden uitgevoerd met het
opzoeken van respectievelijk sin sin xp en
cos xp.
De controle bestaat dus uit de onderlinge ver
gelijking van de coördinaten verkregen na be
rekening van de resultaten van de meting uit
twee verschillende standplaatsen of uit de
eigen maten tussen de met de coördinatograaf
geprikte punten.
Aangezien de coördinaten van de verschillen
de punten onafhankelijk van elkaar zijn be
paald, werkt het vlugger bij een eventueel ge
vonden verschil de berekening van een punt
te herhalen, dan het formulier zo in te richten,
dat, wat de berekening betreft, de controle
per formulier waterdicht is, door b.v. controle
coördinaten in te voeren.
Genoemde combinatie van theodoliet en opti
sche afstandmeetuitrusting is verder een ge
makkelijk hulpmiddel o.a. bij metingen in
,,nat" terrein en het overbrengen van een
hoogte naar de bodem van een diepe bouwput
wanneer de taluds te steil zijn voor het opstel
len van een waterpasinstrument; in het laatste
geval kan men immers door het meten van de
verticale hoek en de afstand het hoogtever
schil t.o.v. een punt op maaiveldhoogte be
palen.
Technisch is het mogelijk de apparatuur te
gebruiken voor het aflezen op een verticale
baak door het voorzetprisma een kwartslag te
draaien. De gevaren van een dergelijke werk
wijze in het algemeen voor het verkrijgen van
betrouwbare resultaten zijn bekend. We heb
ben echter toch eens de afstanden, verkregen
na meting op horizontale en verticale baak,
vergeleken op een dag, toen de weersomstan
digheden zodanig waren, dat weinig beweging
in de onderste luchtlagen op een bepaalde
plaats te verwachten was. De resultaten ble
ken toen inderdaad overeen te komen. Deze
ervaring is in zoverre van belang, dat men,
wanneer het opstellen van de horizontale
baak op een bepaald punt onmogelijk is, als
de omstandigheden gunstig zijn z'n toevlucht
tot bovenvermelde methode kan nemen. Het
