87
wel niet genoemd, toch afgebeeld. Deze globe
is een bewijs te meer voor de zeer langzame
ontwikkeling van de kartografie door de
eeuwen heen.
De belangrijke kaarten beginnen nu in groter
getale te verschijnen. In 1511 bracht Bernhard
Sylvanus in de Ptolemaeus-uitgave de eerste
kaart in hartvorm. Amerika noemt ook hij „het
land van het heilige kruis". Zijn kaart is de
eerste in twee kleuren gedrukte.
En Joannes de Stobnicza, een Pool, gaf ons in
1512 zijn kaart van het westelijk halfrond,
misschien een eerste goedgekeurde proeve om
de bolvormige oppervlakte nauwkeurig op een
vlakke kaart te brengen. Na de Stobnicza
wordt het mode de wereld voor te stellen op
twee halfronden. Door opvolgende kaarten
makers is deze methode telkens weer als
nieuw gevonden voorgesteld. Zij kenden dus
óf deze voorgaande projecten niet óf ze eisten
voor zichzelf de primeur op!
In de inleiding op zijn werk zegt Stobnicza,
dat hij met zorg aantekeningen had gemaakt
van die delen, welke aan Ptolemaeus en an
dere schrijvers onbekend waren, delen, die
door Americus Vespucius en zijn tijdgenoten
waren gevonden of gepubliceerd. Zijn voor
naamste doel was het nieuwe land in juiste
positie af te beelden en dit in overeenstem
ming te brengen met de andere delen van de
globe. Ook deze kaart, een houtsnede, is
abrupt afgesneden en wel op de 70e graad N.
breedte. Hij is grotendeels gekopieerd van
een bijkaart bij de grote Waldseemüller-kaart
van 1507. Columbus dacht nog het vasteland
van Azië te hebben bereikt. Zes jaar na zijn
dood kwam deze Stobnicza-schepping; de ma
ker had een beter inzicht dan Toscanelli en
Columbus. Stobnicza geeft ook de Pacific vrij
wel juist weer, hoewel eerst een jaar later
Vasco Nunes de Balboa deze oceaan „ont
dekte"! Intussen is ook dit document een
treffende illustratie van de langzame voor
uitgang op aardrijkskundig terrein.
De kaart is opgenomen in „introductio Ptole-
mai Cosmographiae", die in 1512 te Krakau
voor het eerst werd uitgegeven. Het waren de
eerste gedrukte kaarten in Polen.
Eerst 200 jaar later zou de projectie van een
wereldkaart naar deze wetenschappelijke me
thode algemeen gebruikelijk worden.
SEptemtrhT
ov BOflEAS
HAREANTJPODES
rrmtOGNlTVM
Wereldkaart van de Santarem (1522).
