115
ook in andere delen van Europa en van de
wereld sedert korter of langer tijd zeer gang
baar.
Ik zou deze bewering graag willen staven met
enige voorbeelden, welke in de meest-univer-
sele literatuur te vinden zijn, die elk land ons
te bieden geeft, n.l. de encyclopedieën.
Zoals u al eens meer zult hebben gelezen, zijn
in de kadastrale handboeken als die van Sou-
tendijk uit 1881 en van Mulder uit 1916 twee
oorsprongen opgegeven van het woord „ka
daster", n.l. die uit het Grieks en die uit de
Romeinse tijd. Bij Mulder lezen we: vol
gens sommigen van Griekschen oorsprong:
volgens anderen komt het van het verbasterde
Latijnsche woord capitastrum." De meesten
onzer lezers kennen waarschijnlijk „de" Mul-
der-Soutendijk niet meer, in mijn jonge jaren
hèt grote naslagwerk voor kadastrale zaken.
En vermoedelijk zijn er nog meer onder hen,
voor wie het „geduik" in het voorbije maar
heel oninteressant is. Maar ja, hoe gaat het in
onze dagelijkse arbeid? Mensen vragen, wij
zende op de „strip" op de uniformjas van de
landmeetassistent: „Kadaster, wat is dat?" En
voor men het weet, is men „in het voorbije ge
doken". Want de vraag is intrigerend, hoe het
komt dat de naam met zeer weinig varianten
over grote delen van het gebied der westerse
cultuur en daarbuiten verspreiding vond. Een
Russisch woordenboek meldt het woord „ka-
dastr", de Joego-Slaven hebben hun „katas-
tar", in Frankrijk heet het „le Cadastre",
Zwitserland kent verscheidene soorten van
..Kataster", Italië bezit een „catasto", in oud-
Italiaans „catastro" genoemd, de Spanjaarden
en Portugezen schrijven het woord als „Catas
tro" en „Cadastro", de Engelsen al hebben
dezen nog geen Kadaster kennen het in
„cadastral map", en de Amerikanen zijn ermee
bekend, b.v. in de verbinding „Cadastral Sur
vey". In Duitsland en Oostenrijk spreekt men
van „Kataster", en zonder enige twijfel zou
den nasporingen in andere landen m.n. daar
waar in de streken achter het ITzeren Gordijn
de grondeigendom werd gecollectiviseerd
doen ontdekken dat in vooroorlogse tijd dit
woord in een of andere verbasterde vorm in
gebruik is geweest.
Aan de woordverklaring van „kadaster" zijn
wij hier in Nederland nog niet toe. Een sa
menvattende studie over de spreiding en wer
king van „het kadaster" in de westerse wereld
werd bij mijn weten nog niet door een aan
staand geodetisch ingenieur ondernomen.
Toch kan het voor de vakgenoten zijn voor
deel hebben, in deze tijd iets van het univer
sele karakter van het woordbeeld te doen uit
komen, in deze tijd nu in ons land sommigen
het woord „hypotheekkantoor" (zie Alkmaar)
stellen vóór het bekende „kadaster"; in dit
tijdschrift te meer nu in de Vereniging van
Technische Ambtenaren van het Kadaster
(zie het Program van Actie in ontwerp) de
gedachte wordt gepropageerd voor de oprich
ting van een op moderne leest geschoeide af
zonderlijke „Rijksdienst van het Kadaster".
Helaas, zulk een studie zal nog wel tot de vro
me wensen blijven behoren, en voorlopig zul
len we ons moeten behelpen met het weinige
dat ons uit de overvloedigheid der buiten
landse publikaties onder ogen komt.
Kadaster
Hoe zeer in de moderne wereld, ook elders
dan in Nederland, het Kadaster is uitgegroeid
ver van de oorspronkelijke doelstelling van
grondbelastingbasis, zeggen ons dunkt me de
uitspraken in de verschillende modernste en
cyclopedieën. De Dicionario Con-
temporaneo de Lingua Portu-
guesa (1948) en de Grande Dicio
nario de Domingos de Azevedo
(Lisboa 1952) schrijven onder het trefwoord
Cadastro o.a. „Registo publico em que se des-
creve a quantidade e valor das propriedades'
(omvang en waarde van de grondeigendom
men). In Chambers's Encyclopae
dia (Londen 1955) lezen we onder Cadas
tral map: „is a plan drawn to a sufficiently
large scale to show property boundaries and
individual buildings
De Grand Larousse (Paris '60) geeft
onder Cadastreeen zeer uitvoerige beschrij
ving van deze instelling, o.a.: „Ensemble des
documents établis a la suite de relevés topo-
graphiques et d'opérations administratives, et
destines a permettre la détermination des pro-
priétés [oncières d'un territoire, la constatation
de la nature de leurs produits et l'évaluation
de leur revenu." De Grand Diction-
naire U niversel du XIX e Siècle
van Pierre Larousse (Paris 1857; voorloper
van de Grand Larousse) ging nog verder en
sprak van een „Registre dans lequel les pro-
priétés [oncières d'un pays sont indiquées avec
leur étendue et leur limites."
Een opsomming van dit alles mag ietwat dor
en droog zijn, voor enig inzicht in de betekenis
elders van het woord is kennisname wel wen
selijk. Als men ziet dat „kadastrale opmeting"
