ALGEMENE GEODESIE I
door H. van der Kooij, landmeetkundig ambtenaar van het Kadaster
te St. Maartensdijk; licentiaat filosofie.
Wanneer men veertien dagen met vakantie
gaat en een tomaat in de kelder laat liggen
zal men deze bij zijn terugkomst begroeid
met schimmels terugvinden. Wanneer men
voldoende distantie in ruimte en tijd van onze
aarde neemt doet zich een analoog schouw
spel voor: In onze verbeelding zien we hoe
de aarde uit de zon werd geslingerd. De
gloeiende druppel nam de bolvorm aan en
koelde snel af. Ze kreeg witte poolkappen en
werd groen langs de evenaar. Dieren kropen
over haar oppervlak en even later liep Adam
rechtop door de bossen. De verspreiding van
de mens over de aarde (een bijzonder geval
van de diergeografie) is nog steeds vergelijk
baar met elkaar beconcurrerende schimmel
cultures.
Het onderscheid met de schimmels op een
tomaat is wel, dat de mens een inzicht heeft
in de totale structuur van zijn woonoord. De
aarde is door de homo sapiens gemeten en in
kaart gebracht. Deze wetenschap ontstond
aanvankelijk doordat de mens zocht naar ge
schikte geografie om veldslagen te leveren.
Anderzijds ontwikkelde de cartografie zich
uit de noodzaak van zeevaart en exploratie,
regeling van waterstaat, eigendom enz. In
hoog ontwikkelde maatschappijen met een
sterke taakverdeling zien we dus geodesie
ontstaan. Niet iedereen beoefent de geodesie;
de maatschappij heeft dit aan enkelen gede
legeerd. De resultaten sijpelen evenwel door,
en zo heeft vrijwel iedereen van onze globe
een globale kennis.
Wat is geodesie?
De geodesie (van gè aarde en daiein
verdelen) is een onderdeel van de geonomie
of wiskundige aardrijkskunde. Deze heeft
meerdere delen. De geologie beschrijft de op
volging der aardlagen (het verticale relief).
De geografie beschrijft de ligging van punten
in de ruimte naast elkaar (horizontale plas
tiek). De geofysica onderzoekt het ontstaan
en worden van beide en de paleologie haar
ontwikkeling in de tijd. De geodesie bestu
deert de aarde in haar kwantitatieve eigen
schappen (vorm, onderlinge ligging van pun
ten). Zij beperkt zich tot de tegenwoordige
tijd, en probeert een momentopname te geven
die zo zuiver mogelijk is. Het woord voor
aardmeting (geometrie) dekt thans de rui
mere betekenis van wiskunde.
Wat is algemene geodesie?
Wanneer men zich zet om een algemene geo
desie te schrijven dan kan men twee kanten
uit: Men kan zo geodetisch schrijven dat het
resultaat niet algemeen meer is, of zo alge
meen dat het geen geodesie meer is. Nu is
wetenschap kennis van het algemene. Van
het enkelvoudige is geen systeem van regels
mogelijk. De geodesie is dus geen wetenschap
aangezien zij de eenmalige verschijningsvorm
van de aarde tot voorwerp van onderzoek
heeft. Wat echter van nature enkelvoudig is
bevat het algemene door de geest. In de geo
desie is dus zoveel algemeens als er mentaals
in verborgen ligt. Dit bepaalt ons standpunt.
De geodesie zal hier behandeld worden als
onderdeel van de wijsbegeerte.
De filosofie is naar het woord van Hegel de
„denkende Betrachtung der Gegenstande".
Wijsbegeerte heeft kennis van het universum
tot doel, en geodesie kennis van de zandkorrel
in de ruimte, die we aarde noemen. De hier
gevolgde werkmethode is dus synthetisch. Er
zal eerder worden nagegaan waar de geode
sie een onderdeel van is (nl. de natuurfiloso
fie) dan uit welke delen zij bestaat. Geodesie
is een bijzonder geval van de ontmoeting tus
sen mens en kosmos, tussen geest en natuur.
133
