de kaart van palestina
15
do or W. Koopmans, oud-ambtenaar van het kadaster
Omstreeks het begin van de 19e eeuw was er
waarschijnlijk geen gebied naar de opper
vlakte vergelijkbaar met Palestina dat zo
zeer in de belangstelling stond als het Heilige
Land.
Honderden hebben over hun bezoeken ge
schreven, velen hebben van hun reizen kaar
ten getekend, waarop in details de route met
rivieren, bergen, steden en volkeren. Een wel
zeer ijverig bibliograaf, Rcinhold Röhricht,
heeft meer dan 1500 boeken over reizen en
pelgrimstochten naar Palestina vóór het jaar
1800 gecatalogiseerd, en meer dan 300 kaar
ten van het gehele land of van een gedeelte
er van, ontstaan tussen de 4e en de 18e eeuw.
Belangstellenden zullen hierover veel kunnen
vinden in ,,Bibliotheca Geographica Palesti-
nae, Berlin 1890,, en in Archeology and the
Old Testament" van Professor James B. Prit-
chard, Princeton University Press 1958, de
zelfde die o.m. ook uitgaf Ancient Near East
Texts relating to the O.T." en vooral ge
prezen werd om- zijn uitgravingen van de
bijbelse stad Gibeon, ongeveer op de plaats
van het tegenwoordige Tell-en-Nasbeh ten
noorden van Jeruzalem.
Dat Palestina zo vaak in kaart werd gebracht
is niet vreemd, als men bedenkt dat het voor
de gehele westerse wereld een terra sancta
was. Maar niet alleen vroomheid en nieuws
gierigheid waren de redenen voor een niet-
aflatende aardrijkskundige belangstelling.
Immers, men meende dat Palestina (met Jeru
zalem) het werkelijke centrum van de gehele
wereld was! Zich geheel verlatende op de
onfeilbare autoriteit van de Schriften beeldden
de kaartenmakers de wereld in cirkelvorm af
met de stad Jeruzalem als de kern. Zo drukte
onder meer de maker van de 13e eeuwse
wereldkaart, bewaard in de kathedraal van
Hereford in Engeland, deze orthodoxe kijk
op de aardrijkskunde uit in een mooi ge
kleurde kaart. Wij hebben dit stuk ook ge
noemd in ons artikel ,,Kartografie in Geo-
desia, 2e jaargang, nr. 5.
Maar bij al die kartografische produkten in
15 eeuwen steunde men toch voornamelijk op
theologie, vrome legenden en vermoedens. De
reizigers volgden veel betreden paden. Zij
waren er helemaal niet op uit, de richtingen
juist aan te geven of wel afstanden en hoeken
nauwkeurig te meten, ook al zouden zij daar
toe in staat zijn geweest. Zij waren er tevre
den mee, kritiekloos mee te gaan met de tra
dities. zoals gidsen en bewakers van heilige
plaatsen deze maar al te graag aan hen op
drongen.
Oude plaatsen werden op deze kaarten aan
geduid zonder verwijzing naar latere namen
en grenstekens, welke reeds bekend waren.
Samenhang met het terrein ontbrak dan ook
meestal. Als men de laatste en meest gedetail
leerde kaart van Palestina neemt dat is de
kadastrale kaart van 1930 en men zoekt
bekende bijbelse plaatsnamen, dan vindt men
steden als Acre. Beersheba, Bethlehem, Gaza,
Hebron, Jericho, Jerusalem, Nazareth en Ti
berius. Maar op de nieuwste plans van dit zo
historie-rijke land vindt men niet Samaria,
Bethel, Lachish, Anathoth, Gibeah, Megiddo,
Beth-shan of de meer dan 600 andere namen
die in de bijbelse geschiedenis van het gebied
ten westen van de Jordaan tussen Dan en
Beersheba voorkomen.
Het gedeeltelijk herstel in de laatste ander
halve eeuw van de verloren gegane kaart
van Oud-Palestina eist twee dingen: een
nauwkeurige meting van het land en zijn dor
pen, ruïnes, bergvalleien en watervallen, en
het vinden van een zékere identificatie
methode voor deze zichtbare schatten met de
namen, voorkomende in de vele bijbelse
bronnen.
Noch godsdienstige devotie, noch een kruis
tocht bevorderde de vervaardiging van een
aan die voorwaarden voldoende modernere
kaart op grote schaal. Het was immers de
kaart op vijf grote bladen, die een onderdeel
vormde van Napoleon Bonaparte's campagne
in Palestina in 1799. waardoor hij trachtte
zijn troepen in Egypte te beschermen tegen
aanvallen van het Turkse leger in Syrië. Toen
Napoleon in 1798 in Alexandrië aankwam,
was hij vergezeld door een groep geografische
ingenieurs onder leiding van Testevuide, die
later werd vervangen door Pierre Jacotin. Op
deze Jacotin rustte toen de verantwoordelijk
heid, de reis van de viermaands-expeditie in
kaart te brengen. Hij slaagde er in 426 plaat
sen langs de route te meten en op vijf bladen
te kaarteren. Ze werden enige jaren later in
Parijs gepubliceerd.
