85
maakt. Een uitgebreid onderzoek is ingesteld
door Dr. J. van Raemdonck, hetwelk resul
teerde in het boekwerk Gérard Mercator, sa
vie et ses oeuvres", St. Nicolas 1869.
Gerard was 13 jaar oud, toen zijn vader
stierf. Zijn moeder bleef achter met zeven
minderjarige kinderen. Grootoom Gisbert
heeft voor het gezin heel veel gedaan. Ge
lukkig heeft hij er ook plezier aan beleefd,
want de kinderen bleken te beschikken over
een uitstekend verstand. Zo werd de oudste
onderpastoor in St. Niklaas, de tweede, Do-
minicus, volgde grootoom op als kapelaan
van het gasthuis te Rupelmonde.
Op 15-jarige leeftijd werd Gerard leerling
in het college van ,,De broeders des gemenen
levens" te 's-Hertogenbosch, waar o.a. ook
Thomas a Kempis zijn opleiding genoot. Hij
bleef er 3]/2 jaar en liet zich daarna inschrij
ven als student aan de Leuvense universiteit,
was toen dus 18^ jaar. Hij voelde zich blij
kens zijn uitlatingen niet aangetrokken tot
het priesterambt. In oktober 1532 verliet hij
deze universiteit met het „diplome de licencié
de la faculté des arts" (licentiaat). Aanvan
kelijk hield hij zich wel bezig met filosofie en
theologie; na enige tijd echter trokken hem
veel meer de mathematische vakken, kosmo
grafie en geografie.
Een van zijn leraren was de wiskundige,
prof. Gemme Regnier 15081555), die
later Gemma Frisius werd genoemd in ver
band met zijn Friese afkomst. Deze heeft mis
schien zijn voorkeur aangewakkerd, hoewel
Mercator ergens geschreven heeft: ,,a cette
étude (de la géographie) si belle, si utile et
a la fois si difficile je me consacre entière-
ment; rien au monde ne me plait davantage."
Gemma Frisius, die een even bekwaam ma
thematicus was als arts en daarbij huisvriend
van Karei V zal er wel aan meegewerkt heb
ben dat aan Mercator spoedig de bevoegd
heid werd verleend om buiten de faculteit
particuliere wiskundelessen te geven. Aldus
kreeg hij vroeg reeds de gelegenheid, zijn
eigen brood te verdienen.
Hij wordt tekenaar, plaatsnijder (graveur)
en spoedig gaat hij over op de fabricage van
instrumenten ten behoeve van de astronomie,
de scheepvaart, de geografie en de praktische
meetkunde. Uit zijn (kleine) werkplaats, die
omstreeks 1537 door de intussen zelfstandig
werkende Mercator was geopend, komen nu
de werkstukken los.
In augustus 1536 trouwde hij met Barbara
Schellekens. Ruim 50 jaar duurde deze echt
verbintenis. Zij kregen drie zoons en drie
dochters (alleen in „Der Globus im Wandel
der Zeiten" van Oswald Muris en Gert Saar-
tnann, uitg. Columbus Verlag Paul Oester-
gaard KG, Berlin 1961, wordt gesproken van
seine Verheiratung im Jahre 1534 als Zwei-
undzwanzigjahriger"
Zijn hier afgebeelde globe met een omtrek
van ca. 130 cm verscheen in 1541. Zij bevat
talloze bijzonderheden, zelfs de voornaamste
kerkelijke feestdagen en de tekens van de
dierenriem naast de aardrijkskundige en
aardkundige gegevens. Het gradennet is
nauwkeurig aangebracht. Van alle andere
globen vóór deze onderscheidt zij zich door
dat er loxodromen op voorkomen. Vooral het
Weense exemplaar is in dit opzicht duidelijk.
De koperplaten doken in 1868 op bij een
openbare veiling in Gent. Dit was echter niet
het eerste zelfstandig vervaardigde produkt
van Gerard Mercator op kartografisch ter
rein, Wij schrijven daarover later.
