91 terwijl zijn naam ook voorkomt op de in het Scheepvaartmuseum te Amsterdam bewaarde ,,Appendice de l'atlas de Gerard Mercator et J. Hondius, 1633 met 103 kaarten. Een van de vele atlassen, nagedrukt door Hondius (uitgave 16361638) bevat voor aan een dubbelportret van Mercator en H. Hondius, die elkaar echter niet gekend heb ben. De uitgever wilde hiermee zeker demon streren, dat hij het werk van zijn voorganger wilde voortzetten. Ook door Michel (em) Mercator (em) Duysburg(ensem), zijn zoon, werden atlas-nadrukken op de markt ge bracht. Tot 1637 werden alleen al te Amster dam ruim 30 uitgaven Mercator-Hondius atlassen verzorgd. Naast de grote formaten verschenen na 1607 nog verschillende ,,At- lantes minores" met latijnse, franse, duitse en nederlandse teksten. Het Stads-archief in 's-Hertogenbosch bezit Mercators uitgave van ,,Die XVII Niderlan- dische provinciën, Duisburg 1590 Dit is zeker één van de oudste atlassen van de Ne derlanden. Mercator was een bescheiden en zeer arbeid zaam genie, die de grote zeevarende naties aan zich heeft verplicht. Hij heeft op zijn ter rein baanbrekend werk verricht. Hoevele grote Nederlanders zijn niet uitgezworven over de wereldzeeën, vaak uitstekend voorbe reid door de Amsterdamse dominee-karto- graaf Pieter Plancius! De meesten gebruikten ook de Mercator-kaarten en -globen. Men kan Gerard Mercators omvangrijke oeuvre niet behandelen in een kort artikel. Ook zijn genealogische en musicologische stu dies en de vele kritieken zou men in zo n be schouwing moeten betrekken; ook het vele werk dat hij verzette als leraar aan een Duis- burgse middelbare school, waarvoor hem ,,dri vette verkens" werden gestuurd (prijs 19£ gulden) ,,darum hie den Studenten twe Jahre in Mathematicis sonder beloninge gelesen (hat)". Ondanks de sterke impuls die door Mercator aan de ontwikkeling van de kartografie ge geven is, bleef toch in de eerste helft van de 17e eeuw het kaartbeeld van de aarde vrijwel onveranderd. Ook zijn erfgenamen hebben geen kans gezien, althans geen ernstige po gingen ondernomen, zijn prachtige werk ver der te verfijnen en ontwikkelen. Waarschijn lijk waren zij te „kaufmannisch" ingesteld. In de baroktijd bereikt men evenmin het kar- tografisch ideaal: een zuiver kaartbeeld in de juiste verhoudingen. Eerst omstreeks 1700, als astronomie en kartografie beide door één groot genie begrepen worden en voor de praktijk bewerkt, komen wij dat ideaal van een kartografisch juist wereldbeeld nader. Vóór hem staan Waldseemuller, Apianus, Schoner en Munster, die ongetwijfeld in Mer cator de zelfstandige hervormer zouden heb ben gezien, die hij is geweest. En in hem hun meester zouden hebben erkend! In de Salvator-kerk te Duisburg, waar hij be graven ligt, hangt een gedenkplaat met latijnse tekst, van welke bij Van Raemdonck een foto is opgenomen. Deze tekst zegt van de ont slapene, dat hij de belangrijkste mathematicus van zijn tijd was, dat hij op fraaie en zorg vuldig gemaakte globes hemel en aarde heeft uitgebeeld, dat hij beroemd was om zijn veel zijdigheid, geliefd bij God en de mensen door zijn vroomheid, zijn onbesproken levenswan del en zijn vriendelijke aard Veel is reeds verloren gegaan; laten wij dank baar zijn voor datgene van zijn werk, dat be houden bleef! Literatuur: art. H. Averdunk en R. Miiller: Gerhard Mercator und die Geographie unter seinen Nachkommen in Petermann's Mitteilungen, Gotha 1914, Erg. H. 182. H. v. Bertele: Globes and Spheres in Swiss Watch and Jewelry Journal, Lausanne 1961. v. Raemdonck: Les sphères terrestre et céleste de Ge rard Mercator, 1541 1551, St. Nicolas, 1875. art. H. Heijer: Drei Mercator-Karten in der Breslauer Stadtbibl. in Zeitschrift f. Wiss. Geogr., Wei mar 1890. art. W. Bonacker: Globenmacher aller Zeiten in Der Globefreund, 5-1956 en 6-1957. A. Breusing: Gerard Kremer, genannt Mercator, der Deutsche Geograph, Duisburg 1869. Oswald Maris en Gert Saarmann, Der Globus im Wandel der Zeiten: Columbus Verlag Oester- gaard KG, Berlin 1961. J. van Raemdonck, Gérard Mercator, Sa vie et ses oeuvres. 1869. A. Breusing, Gerhard Kremer. 1878. F. Sherwood Taylor, Het avontuur der wetenschap, uitg. G. J. A. Ruijs Alg. Mij. N.V. F. van Ortroy, art. in Revue des Bibliothèques XXIV (1914) en XXXI (1916). Paris. E. Draisma Ing., art. Mercator in Mededelingenblad personeel RW 1958, nr. 7/8. Dr Maurice van Durme, Correspondance Mercato- rienne. N.V. De Nederl. Boekh. Antwerpen 1959. art. R. Kirmse: Neue Arbeiten über Gerhard Merca tor, seinen Sohn Arnold und Christian Sgroten (1945—1960) in Duisburger Forschungen 1961-5.

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

(NGT) Geodesia | 1963 | | pagina 21