249
Als alles gegraveerd is, worden de openge
trokken lijnen op de blauwe graveerlaag in-
gezwart met depsor, na met watten, gedrenkt
in een mengsel van één deel spiritus en twee
delen water, te zijn schoon gewreven. De
overtollige depsor wordt vervolgens met in
benzine gedrenkte watten verwijderd.
Hierna bekijkt men het blad op een lichtbak
en gaat na of alle gegraveerde lijnen een
goede zwarte dekking hebben. Zonodig wor
den bepaalde minder goed dekkende delen
opnieuw ingezwart. Dan wordt de graveer
laag verwijderd met spiritus en daarna de
hele nu blank geworden kaart goed met
water en zeep afgewassen en gedroogd. Ten
slotte wordt de beschrijving van de kaart
aangebracht. Dit gebeurt met voorbedrukte
namen die aangebracht zijn op zelfklevende
film. Door deze werkwijze wordt de beschrij
ving strak en uniform gehouden, wat het aan
zien van de kaarten ten goede komt. Sinds
enkele jaren wordt bij het produceren van
kaarten op de tekenkamer ook het stabilene-
procédé toegepast en wel stabilene voorzien
van graveer- en diazolaag. De graveerlaag
is fotografisch dicht. Het uitgangspunt is een
potloodkaartering op maatvast doorzichtig
astrofoil.
In het pneumatisch vlakdrukraam wordt de
beeldzijde van deze kaartering in contact ge
bracht met de gevoelige diazolaag van
het stabilene en dan onder een druk van
ca. 1 kg per cm2, ongeveer 2Yi 3 min. be
licht. Na ontwikkeling in het ontwikkelge-
deelte van het lichtdrukapparaat, verkrijgt
men op de graveerlaag een zwarte diazo-af
druk in spiegelbeeld, die als gids dient voor
het graveren van de kaart. Om beschadiging
van de graveerlaag te voorkomen, moet op
deze laag tijdens de ontwikkeling in de licht
drukmachine een vel zacht papier worden ge
legd.
Is het graveren gebeurd, dan wordt van het
volledig gegraveerde stabileneblad in het
vlakdrukraam een fotografische afdruk ge
maakt op maatvaste film. Daar de graveer
laag fotografisch dicht is, bereikt tijdens het
afdrukken het licht de gevoelige laag van de
fotografische film alleen op die plaatsen,
waar de lijnen in de laag gegraveerd zijn.
Omdat in spiegelbeeld gegraveerd is, ver
krijgt men (na ontwikkelen, fixeren en spoe
len) een positief beeld. Op deze positieve
film wordt nu de beschrijving aangebracht.
Het stabilene-procédé leent zich vooral voor
het vervaardigen van kleurendruk.
Men graveert b.v. eerst de kleur zwart,
maakt dan een fotografische afdruk. Hierna
worden alle lijnen „zwart" dicht gemaakt met
zwarte lak. Alleen de vier gids-kruisjes bui
ten de bladranden blijven steeds open staan.
Deze zijn nodig om de verschillende deel-
bladen bij het drukken precies te doen samen
vallen.
Nu graveert men de andere kleuren afzon
derlijk en handelt telkens voor iedere kleur
op de boven omschreven wijze en verkrijgt
zodoende de verschillende kleurendeelbladen.
Het voordeel van deze werkwijze is, dat alle
deelbladen van één en het zelfde „moeder-
blad" afkomstig zijn en dat hét „moederblad"
in zijn oorspronkelijke staat blijft. Daar zowel
het stabilene als de film een grote en gelijke
maatvastheid hebben, zullen de kleurendeel
bladen onderling praktisch geen verschillen
vertonen en bij het drukken de verschillende
kleuren niet over elkaar komen te liggen.
Moeten kaarten met kleurenvlakken vervaar
digd worden, dan is stabilene met fotogra
fische en striplaag aan te bevelen.
Indien van kleurendeelbladen, één gecombi
neerde calque voor zwart-wit-druk samen
gesteld moet worden handelt men als volgt.
De kleurendeelbladen worden precies op
elkaar ingepast en met tape aan elkander
vastgehecht. Boven komt het deelblad te lig
gen, met de meeste tekening, dan het deel
blad met iets mindere tekening enz. Hierna
wordt het geheel met de beeldzijde tegen de
gevoelige laag van het stabilene in het pneu
matisch drukraam belicht en daarna ontwik
keld. Aangezien de deelbladen op zeer dunne
film n.l. van „0,004" dikte overgebracht
zijn, is de parallax, die bij deze werkwijze van
afdrukken optreedt, niet storend.
Op deze wijze is van alle kleurenbladen van
Zuid-Suriname een gecombineerd zwart-wit
kaartblad samengesteld. Zijn de kleurendeel
bladen op dunne film van b.v. 0,05 mm dikte
vastgelegd, dan kan op dezelfde wijze, maar
dan op autopositief-film in één handeling een
fotografische afdruk verkregen worden en
vervalt dus het graveren. Een winst van een
paar weken arbeid.
Een noviteit op de tekenkamer is ook het ge
bruik van het „Instant lettering procédé".
Dit is een Engelse vinding op het gebied van
voorgedrukte letters of namen. Het is ver
krijgbaar in vellen, voorzien van zelfklevende
letters of namen. Men heeft niets anders te
doen dan de juiste plaats te kiezen waar de
letters of naam moeten komen, het vel hierop
leggen, daarna over de over te brengen letter
