48
en I. Hondius sculpsit uit Nieuwe beschrij-
vinghe ende Caertboeck van de Midlandsche
Zee gedaen door Willem Barentzoon,
maar vooral aan de Europa-kaart, die oor
spronkelijk uit 10 platen bestond, komende uit
het huis van Mercator.
Wij geven van dit prachtwerk een fotocopie,
samengesteld uit acht delen, zoals duidelijk
aan de randen en aan de verticale aanhech
tingen is te zien. Het enige exemplaar is in de
bibliotheek van het Harvard College te Cam
bridge (Mass.). J. H.'s naam staat in het mid
den onderaan; in het ellipsvormig kadertje:
J. H. una cum affine Petro Kaerio Flandri,
calarunt. Anno Domini 1595. Langs de paral
lellen is de plaats aangeduid: parallel 30 of:
parall. 35. Langs de randen in het Latijn een
beschrijving van de afgebeelde landen en teke
ningen van edellieden, kooplui en burgers.
Nederland ligt nog aan de Oceanus Germa-
nicus (die later de Duytsche Zee zal worden
genoemd). De afmetingen zijn 133 X 165 cm.
In cirkelvorm zijn de halfronden en kaarten
van Amerika en Afrika ingetekend. Het ge
heel staat vol met fabeldieren, wapens en
voorstellingen van het leven in de betrokken
landen, als bemande rendiersleden, uitheemse
reizigers, gevecht met slang, transport van
boten e.d.m.
Tot Hondius' vrienden behoorde Petrus Ber-
tius, in 1586 geboren te Beveren-Waes bij
Antwerpen. Deze Bertius zou hem op de
hoogte hebben gebracht van de voorgenomen
verkoop (door de erven Mercator) van de
koperplaten der Ptolemaeuskaarten en een be
langrijk deel van de nog onverkochte editie
van de Mercator-atlas 1602. Uit raadsbeslui
ten van Duisburg blijkt echter dat Gerhard
Mercator Jr., een kleinzoon van de beroemde
kartograaf (lees ons art. in Geodesia 5e jr.,
3-90), die platen voor 2000 daalders heeft ge
kocht. Hondius kocht een en ander van hem
voor „irgenti aere" (een belangrijke som), zo
als hij schrijft in het 28 febr. 1605 gedateerde
voorwoord van zijn Ptolemaeus-uitgave.
Door deze uitgaven van 1605, 1606 en 1608
en de Mercator-atlas (samen met Cornelis
Nicolai) werd Hondius één van de eersterangs
uitgevers van zijn tijd.
Hieraan vooraf ging echter Hondius' arbeid
op het terrein van het globe-maken. Het enige
exemplaar van de eerste globe van 1592 (dia
meter 60 cm) bevindt zich in het Duits Na
tionaal Museum te Neurenberg. De kaart is
een kopergravure geplakt over een houten
bol. Het is een hemelglobe. Een aard- en een
hemelglobe van 1600 met een diameter van
slechts 34 cm kan men bewonderen in de Gian-
nini-bibliotheek van Lucca. Fraaie afbeeldin
gen komen voor in deel II van E. 'W. Ste
venson Globes New Haven 1921. Blij
kens een kopie in New York city luidt de
latijnse opdracht op de aardglobe: ,,Aan de
illustre prins D. Maurits van Nassau, prins
van Oranje, Graaf van Nassau enz., Gouver
neur van de gefedereerde provincies en Hoge
prefect van de „Lower German Ocean", zijn
meest vereerde meester, Jodocus Hondius
draagt op (deze globe). Met privilege voor
10 jaar." Deze opdracht is gevat in een artis
tieke cartouche, gekroond met het wapen van
de Nassaus in de geëigende kleuren. Links
leest men in een latijnse toespraak tot de ge
bruiker: Hondius groet de lezer. Omdat elke
dag verscheidene reizen worden ondernomen
naar alle delen der wereld, gedurende welke
vele plaatsbepalingen juister gezien worden
en bekend geraken, hoop ik dat daarom nie
mand verbaasd zal zijn dat de delineation op
onze globe zeer veel verschilt van de meeste
andere reeds verschenen uitgaven. Maar wie
zal niet de voorkeur geven aan onze diligence
en onze zorg, waardoor juist ontdekte landen
met richting, breedten etc. precies zijn onder
scheiden en op de juiste plaats staan. Dat wij
de richtingen hebben ingetekend zal de ex
perts geheel bevredigen. Eindelijk vragen wij
de vriendelijke lezer dat, als hij meer weet van
Dubbelportret van Gerard Mercator en Jodocus Hondius
(dat wij vergroot weergeven op blz. 43), zoals het voor
komt in een uitgave van Jan Janssen (1634) in de eerste
Mercator-Hondius-atlas met Nederlandse tekst.
