Aandacht voorgens schotana
101
Gens Schotana-3 (Uitgave van de Scho-
tanus-stichting te Franeker) bevat interes
sante bijdragen betreffende de vanitasschil-
der Petrus Schotanus en Bernardus Scho
tanus a Sterringa, de Friese kartograaf, ge
boren ca. 1640, auteur o.a. van de ..Friese
atlas" en zoon van professor Christiaan
Schotanus.
Zoals op de meeste vanitas-schilderijen
komen ook op deze van Schotanus verschei
dene malen hemelglobes voor, slechts een
enkele maal een aardglobe. Het waren
immers mèt de zandloper, de nautillusschelp,
de doodskop e.d. voorwerpen, die wijzen op
de vergankelijkheid der mensen. Op één van
de stukken in het Fries Museum, waarvan een
afbeelding in dit genealogisch werk is opge
nomen, is de 17e eeuwse globe vol symboliek
naast de bijbel het meest in het oog springend.
Blijkens het materiaal in het Rijksbureau voor
Kunsthistorische Documentatie in Den Haag
vervaardigde hij een dertigtal schilderstuk
ken, waarop globes voorkomen. De eschato
logische teksten hangen samen met het reli
gieuze karakter van zijn oeuvre.
Van het leven van de kartograaf Bernardus
Schotanus a Sterringa is niet veel bekend (zie:
J. T. Bodel Nijenhuis en W. Eekhoff, De Al
gemene kaarten van de provincie Friesland,
verzameld, beoordeeld en geschiedkundig be
schreven; Leiden en Leeuwarden 1846). Hij
promoveerde als doctor medicinae. Reeds als
student trok de kartografie hem aan.
Omdat het werk van enkele daartoe geroepen
landmeters niet beviel, benoemden de Staten
deze Dr. Schotanus tot revisor van de reeds
gereedgekomen kaarten, zoals blijkt uit het
Commissie- en Instructieboek F 1 (1661
1675), blz. 137.
Hij mat de gehele provincie opnieuw (alleen
de steden uitgezonderd). De kaarten zijn op
verschillende schalen getekend. In 1682 werd
hem voor de tweede maal het maken van een
„pertinente kaert van alle grietenien" opge
dragen. Per grietenij zou hij voor het meten en
tekenen genieten honderd zilveren ducatons
(315 gulden) vergoeding van onkosten. Hij
dacht in 5 jaar klaar te zijn, maar was eerst
na 10 jaar gereed. Per jaar was hij 24 weken
te velde. In zijn dienst werkten 3 landmeters
en een „kettingsleper". De kaarten bevatten
geen graadverdeling en geen kompas. Het
noorden is steeds boven. Van zijn meetmetho
den weten wij helaas niets.
In 1692 stelde hij voor, de gereedgekomen
kaarten in koper te laten snijden. Blijkens zijn
bewaard gebleven nota had hij 40 platen
nodig: elke plaat van 8 pond kostte gepolijst
12,plus het snijden en etsen a 150,
per grietenij.
In 1695 eindelijk contracteerden Ged. Staten
met S. omtrent een complete Friese atlas met
diverse wapens op het titelblad, in 100 exem
plaren, voor de prijs van 3000, Dit werk
werd in 1698 aangeboden, maar zonder de
kaarten van Oud-Friesland en de drie goën.
De meeste vignetten zijn van Caspar Luyken.
In totaal zijn van deze laatste atlas 142 exem
plaren uitgegeven.
De overzichtskaart van Friesland door Petrus
Schenk, te Amsterdam uitgegeven in 1706,
berust grotendeels op het werk van Dr. Scho
tanus. Bij Fr. Halma te Leeuwarden zijn enkele
verbeterde drukken in het licht gegeven (in
1715 en 1718).
Uit de mijlschaal (in koningsroeden uitge
drukt) is de kaartschaal niet met zekerheid af
te leiden. Er waren te veel soorten roeden in
gebruik. Volgens een afleiding uit de Leidse
roede van Mr. S. J. Fockema Andreae zou de
koningsroede 3,925587 m zijn. De kaarten,
hier genoemd, zijn voor de kennis van Fries
land begin 18e eeuw van onschatbare waarde.
Onder de „bijlagen" vinden wij de tekst van
verschillende resolutiën van Ged. Staten uit
de 17e eeuw met kostenberekeningen etc.
Gens Schotana-3 is een typografisch en ge
schiedkundig keurig verzorgd geschrift van
onze drukkerij Schotanus en Jens te Utrecht.
Door het mooi witte, houtvrij, machine-coated
papier en de baskerville-letter maakt het een
voorname indruk. Al met al een belangrijke
aanvulling van de familiegeschiedenis van de
groep Schotanus.
De gehele serie, die uit 5 of 6 afleveringen zal bestaan,
is verkrijgbaar a 12.50 per aflevering, indien men zich
verplicht de gehele serie af te nemen. Afzonderlijk zijn
deze afleveringen dus niet in de handel. Bestellingen
giro 835805 van de Boerenleenbank te Hommerts reke
ning Schotanus-stichting en aan Dr. Chr. Schotanus,
arts, Torenlaan 17 te Oostermeer (Fr.).
