DOMESDAY-BOOK
het oudste Engelse kadaster 1
170
door W. Koopmans, oud-ambtenaar van het Kadaster
In de 10e12e eeuw bestond er in Engeland
een speciale grondbelasting, Danegeld ge
noemd, naar het land van herkomst Denemar
ken: het was afkoopgeld, dat aan de Deense
invallers moest worden betaald. Toen Knoet
van Denemarken Engeland in 1016 ver
overde, verloor deze belasting wel zijn be
staansreden, maar de heffing werd niet afge
schaft. Willem de Veroveraar voerde dit
Danegeld in 1066 opnieuw in. In dat jaar ver
overde deze namelijk, met steun van de toen
malige paus Alexander (die onbeschrijflijk
kostbare geschenken kreeg voor zijn zeer ge
waardeerde hulp) het grootste deel van Enge
land. De beslissende slag bij Hastings is wel
bekend.
Het in de geschiedenis beroemde, op bevel van
deze Normandiër aangelegde Domesday-Book
schijnt wel mede bedoeld te zijn geweest om
de heffing en de juiste verdeling van ge
noemde belasting gemakkelijker te maken.
(Tot 1163 werd het Danegeld regelmatig ge
heven. Toen heeft men het door andere belas
tingen vervangen.)
De naam
Het Domesday-Book is een soort kadaster,
waarschijnlijk wel het oudste kadaster in de
Middeleeuwen in Engeland. Het IJslandse
Landnamabok, het kolonisatieboek van de
Noren, dat ca. 10681148 is samengesteld,
bevat 3060 persoonsnamen en 1400 plaats
namen. In zijn beperkte omvang is het moge
lijk wel vollediger dan het hier door ons be
sprokene. Dit wordt met stelligheid beweerd
door Halldor Hermansson in Islandica
XXXI, Cornell University, Ithaca N.Y.-1945.
Ellis noemt het the register from which
judgment was to be given upon the value,
tenure and services of land therein discribed.
Het werd vroeger gespeld „Dómes Daeg
British Universities Encyclopedia zegt dat the
name has obvious reference to the supreme
authority of the book in doom or judgment on
the matters contained in it. Sommigen menen,
dat de eigenaardige naam verband hield met
de omstandigheid, dat men er evenmin van in
beroep kon komen als van het laatste Oor
deel. Reeds ten tijde van Hendrik II (1154-
1189) werd van dit kadaster gezegd, dat de
hierin opgenomen gegevens voor geen beroep
vatbaar waren.
Anderen, sprekende van deze recueil cadas
tral, la gigantesque enquête, donnant la situa
tion de toutes les terres anglaises a la fin du
Xle siècle zijn van oordeel dat de naam
Livre du Jugement dernier ontstond door de
nauwkeurigheid, waarmee men gedurende dit
onderzoek werkte. In de ogen van het volk
uit de Xle eeuw was „the Survey" gelijk aan
de grote afrekening op de Dag des Oordeels.
Hij wordt ook afgeleid van Domus Dei
(Godshuis), omdat de resultaten zouden zijn
neergelegd in The King's Treasury, een deel
van de kerk van Winchester, de oude residen
tie van Willem de Veroveraar.
Later werd het Domesday the register of
appeal for those whose titles to their property
might be disputed (Ellis).
De grote registratie van grond en ander bezit
van 1086 is nog onder verscheidene andere
namen bekend, zoals the Great Survey, Rotu-
lus, Wintoniae rol van Winchester),
Scriptura Thesauri Regis (geschriften van de
Koninklijke thesauri), Liber Regis (konings
boek), Liber Judiciarius, Liber Censualis
Angliae enz.
