23
O
Opgave van nieuw verschenen kaartbladen
van de topografische kaart van Nederland
Schaal
Nummer
Naam
Ver
Her
Uit
van het blad
kend
zien
gave
1 25.000
16-B
Wolvega
1962
1964
16-F
Diever
1962
1964
16-G
Steenwijk
1962
1964
16-H
Havelte
1962
1964
17-A
Dwingelo
1962
1964
18-B
Laudermarke
1962
1964
1 50.000
23
Nw. Schoone-
beek
1961
1964
30-W.
's-Gravenhage
1962
1964
1 250.000
Amsterdam
1964
Oude kaarten, instrumenten en globes in
het Universiteitsmuseum te Utrecht
Op 17 december j.l. werd te Utrecht een be
langrijke tentoonstelling geopend. Zaal 12 van
de universiteit was geheel met belangstellen
den gevuld. De wnd. secretaris van de R.U.,
Mr. J. H. des Tombe, verwelkomde de aan
wezigen, waarna Dr. Ir. C. Koeman, hoofd
van de afd. Kartografie van het Geografisch
Instituut, een en ander mededeelde over de
drie verzamelingen, die Utrecht bezit, nl. de
collecties Moll en Ackersdijk en die van het
Geografisch Instituut (welk Instituut nu ma-
nuscriptkaarten bezit, die enig zijn in ons
land). Samen omvatten deze meer dan 3000
kaarten, 38 atlassen en 10 globes. Wij aan
vaarden niet zonder meer, dat uitbreiding van
genoemde verzamelingen niet is te verwach
ten, alleen omdat met nieuwe aankopen veel
geld is gemoeid. De uitgaven zijn immers ge
rechtvaardigd, zodra een en ander voor de
algemene geschiedenis van de geografie en de
kartografie van betekenis kan worden geacht.
En niet slechts voor deze wetenschappen zijn
ze van betekenis!
Mevr. J. G. van Cittert-Eijmers, die de ver
zorging van de tentoonstelling en de samen
stelling van een fraai bewerkte, geïllustreerde
catalogus voor haar rekening had genomen,
deelde mee dat in de beperkte expositieruimte
alleen de beste stukken op tafel konden
komen.
Wij zagen, behalve de aardglobe 1628 en de
hemelglobe 1640 van Willem Blaeu nog ver
schillende andere van G. en L. Valk en I en
W. Cary.
Van de tentoongestelde kaarten en atlassen
moeten in de eerste plaats worden genoemd
de heruitgaven van Claudius Ptolemaeus'
Geographia uit de verzameling „rariora" van
de R.U., één met 20 Tabulae novae van de
tekstredacteur, de beroemde geograaf Martin
Waldseemüller, één herdruk van de uitgave
1545 en één van 1578, te Duisburg versche
nen, geredigeerd door de even beroemde Ge
rard Mercator (zie art. Geodesia).
Naast deze vallen op de uitgave Christoffel
Plantijn te Leiden 1579 van de eerste in op
lage gedrukte wereldatlas Theatrum Orbis
Terrarum van Ortelius; een Mercator-atlas in
zakformaat, door Jodocus Hondius in 1607 te
Amsterdam uitgegeven; de eerste editie van
Petrus Kaerius' atlas: Germania Inferior
Amsterdam 1617 en, niet te vergeten, de
Grooten Atlas in 9 banden met meer dan 600
kaarten en prenten van Joan Blaeu, uitge
geven te Amsterdam 16481665.
Ook het zeldzame origineel van de facsimile
atlas Elsevier, de Spieghel der Zeevaerdt van
Lucas Jansz Waghenaer, uitg. 15841585
van C. Plantijn, lag voor de vele bewonde
raars ter bezichtiging uitgestald. Een herdruk
1627 van Willem Blaeu's „Seespiegel", drie
delen in één band, trok de aandacht, omdat er
in ons land niet meer dan enkele exemplaren
bekend zijn.
Van de wereldkaarten moeten worden ge
noemd de dubbel-hartvormige wereldkaart
van Mercator, een ongekleurde kopergravure
door Ant. Lafreri, tussen 1560 en 1572 te
Rome publiek gemaakt en de wereldkaarten
van Jac. Gastaldi van 1546 (editie Antwer
pen 1555) en een latere Duitse uitgave, beide
afgedrukt van dezelfde koperplaat, laatstge
noemde eerst nadat er vele verbeteringen op
zijn aangebracht. Een bijzonder merkwaar
dige, hoewel niet zo fraai uitgevoerde kaart
op Japans rijstpapier, uit de collectie Moll is
wel de kaart in handschrift, gedateerd Batavia
8 september 1644 en getekend door Abel Tas
man, met daarop vermeld de instructies voor
het onderscheppen van het (Spaanse?) zilver
schip, dat uit Mexico moest komen.
Memoreren wij ook de stedenboeken van de
geleerde kanunnik G. Braun en de graveur
F. Hogenberg ,,Civitates orbis terrarum" van
1572 1618 met grote steden in de gehele
wereld en de bekende atlas „Toonncel der
Steden" van Joan Blaeu (1649), waarin ons
