Kadaster en
Landmeetkunde
irt de literatuur
75
DE GEOGRAAF D ANVILLE
(1697-1782)
Eén van de belangrijke figuren, die veel heeft
gedaan voor het op gang brengen van het
wetenschappelijk onderzoek van Afrika was
zeker de bekende Franse geograaf Jean-Bap-
tiste Bourgignon d'Anville, die in 1749 de
grote wandkaart van dat werelddeel vervaar
digde. Dat is dus in de tijd, dat de triangula
tie van zijn land pas was voltooid; een reuzen
arbeid, welke tussen 1734 en 1744 werd uit
gevoerd. d'Anville is een tijdgenoot van de
grote C. F. Cassini.
Bedoelde wandkaart van d'Anville, nog al
naar het noordoosten vertekend, onthulde wel
heel duidelijk, dat de positieve kennis van
Afrika zich toen nog voornamelijk tot de
kustgebieden beperkte. Als voorbeeld kunnen
wij het Tsjaadmeer nemen, dat ver naar
rechtsboven is verplaatst, waardoor verschil
lende afstanden maar heel weinig houvast
bieden. Het was een fout met ernstige gevol
gen.
In 1788 werd de African Association gesticht,
later omgezet in Royal Geographical Society,
onder welke naam zij beroemd werd. Het is in
dit genootschap heel hoog te prijzen, dat het
ondanks de belangstelling van zovelen voor
de Afrikaanse handelsaangelegenheden toch
in de eerste plaats een wetenschappelijke ver
eniging bleef. De Schotse chirurg Mingo
Park was één van de eerste reizigers voor de
A.A., die een wetenschappelijke opleiding
had genoten. Toen hij als 24-jarige in 1795
van de monding van de Gambia het binnen
land in trok, had hij reeds in Indië zijn spo
ren verdiend. Zijn voornemen was, de loop
van de Niger tot aan de oorsprong nauwkeu
rig te bepalen. Eerst na anderhalf jaar keert
hij op het punt van uitgang terug. Zijn ver
slag van de grote reis, omstreeks Kerstmis
1797 gepubliceerd, beleefde een oplaag, die
zelfs door de wereld-bestseller Robinson
Crusoë" niet werd overtroffen. Hij heeft uit-
door W. Koopmans.
eindelijk de zuidelijke grens van de Sahara
bepaald, vergiste zich echter in de richting die
de Niger neemt. Zijn mening, dat de stroom
ergens in het oosten de bronrivieren van de
Kongo zou ontmoeten, was fout en ook deze
vergissing heeft helaas vele mensenlevens ge
kost, alvorens een en ander was ontzenuwd
en gecorrigeerd Noch Ali Masoedi, de
Arabische schrijver uit de 10e eeuw, noch de
middeleeuwse geograaf aan het hof van
Roger II van Sicilië, van wie wij indertijd ver
telden, dat hij in 1150 een wereldkaart gra
veerde op een grote plaat zilver, konden hem
helpen, al gaven beide nauwkeurige berich
ten over de oude karavaanwegen. Noch ook
hielp hem de prachtige kaart van d'Anville
Van Bourgignon d'Anville is ook bekend zijn
Atlas Général, waaraan tussen 1727 en 1780
werd gewerkt. De voltooiing hiervan beleefde
hij gelukkig nog. Hij is de auteur van zeker
200 kaarten, w.o. historische atlassen, de atlas
van China met 42 bladen, samengesteld uit
materiaal dat hem door monniken was ver
strekt, de Amerika's, Afrika en Azië. Alles
tezamen een geweldige produktie voor een
kort mensenleven, als men bedenkt dat hij
toch zeker niet voor ca. 1723 is begonnen.
Zijn zelfstandigheid bij het kaarttekenen
blijkt reeds uit de Afrika-kaart, waar al mel
ding wordt gemaakt van ,,porte Gibraltar" in
tegenstelling tot de vele oudere produkten,
waar meestal twee zuilen staan op die plaats
met de toevoeging „Gades Hercul", Co-
lumpne Herculis" of „Hercull Columnae".
Zijn meer dan 10.000 nummers tellende kost
bare kaartenverzameling kwam in 1779 in
handen van Ludwig XVI en is thans in het
bezit van de beroemde Bibliothèque National,
58Rue de Richelieu te Parijs.
Een goed portret van deze „geograaf des ko-
nings" geeft de kopergravure van A. St.
Aubin (vervaardigd naar een tekening van
Duvidier), voorkomende in „Künstler des
Kartenbildes" van Hans Harms, in 1962 ver
schenen bij Ernst Völker te Oldenburg.
