154
5. Gekaarteerde hermeten bijbladen op ge
wapend papier. Zij werden na 1956 in
gevoerd en vervaardigd door tekenaars,
nadat centraal met de coördinatograaf
de veelhoekspunten waren aangebracht.
De maatvastheid en daardoor de nauw
keurigheid kan men ideaal noemen en
het papier uitstekend. Indelen op deze
plans zou het einde van de nauwkeurig
heid betekenen. Voor een inzicht in de
verhoudingen zij medegedeeld, dat van
de 1.000 plans op het kantoor Eindhoven
momenteel 75 op gewapend papier zijn
getekend.
6. Eveneens op gewapend papier brengt
men tegenwoordig via het lichtdrukpro
cédé over de onder nr. 2 gesignaleerde
bijbladen nadat deze zijn „opgewerkt",
overgebracht op graveerblad en gegra
veerd, een behandeling die de graad van
nauwkeurigheid een slechte dienst be
wijst. Het is niet duidelijk waarom deze
bijbladen, die geen enkele graad van
nauwkeurigheid meer hebben, op krimp-
vrij materiaal moeten worden overge
bracht.
7. Langs dezelfde weg ontstaan bijbladen
met behulp van fotogrammetrisch mate
riaal, waarbij met oud veldwerk de ka
dastrale grenzen worden ingetekend. Dit
procédé staat nog aan het begin van zijn
toepassing, maar kan een revolutie be
tekenen op het gebied van de praktische
geodesie.
8. Geheel in strijd met de nauwkeurig
heidsgedachte, die ten grondslag ligt aan
de vervaardiging van de soorten 5 t/m 7,
is de maatregel om alle bestaande bij
bladen, waarvan een „filmplan" wense
lijk was om lichtdrukken te kunnen ver
vaardigen en die materieel onvoldoende
waren om te worden afgedrukt, rigou
reus en massaal door „sneltekenaars"
met de hand te laten overkopiëren. Op
de kantoren waar dit reeds werd toege
past, vielen praktisch alle eerste 3 soor
ten als slachtoffer van deze procedure.
Hier heeft men dus alleen nog een scha
duwbeeld over van het nagelaten ar
chief van onze voorouders. Helaas moet
dit systeem van overkopiëren of opwer
ken als een vergissing worden gesigna
leerd, Immers, het gaat er om een licht-
doorlatende afdruk te verkrijgen als
calque voor de vervaardiging van licht
drukken. Welnu, in plaats van de bij
bladen hiervoor op te offeren, had men
met veel minder moeite deze calques
rechtstreeks van de bijbladen met de
hand en direct in inkt kunnen kopiëren,
waardoor de „originele" bijbladen be
waard waren gebleven. Het feit, dat veel
bijbladen niet langer meekonden, van
wege de slechte materiële toestand,
vraagt om een betere oplossing. Hoe het
zij: er zijn reeds verschillende kantoren
waar het bijbladen-archief voor 80
bestaat uit „snelkopieën", die vroeger
nauwelijks als veldplan zouden zijn ge
accepteerd.
Is er verband tussen deze gewijzigde op
vatting ten opzichte van de betekenis
van het kadastrale kartografische ar
chief en de meer wetenschappelijke maar
minder praktische opleiding van de hui
dige geodeet? Men vergelijke ook eens
de I.K. 1957 met die van 1918 over ver
nieuwing van bijbladen.
9. Zo komen we dan tot de negende soort,
het filmplan als medium voor de licht
druk. Ze worden centraal in Amsterdam
bij de kadastrale reproduktiedienst ver
vaardigd, bijgewerkt en bewaard. De
bijwerking geschiedt via hulpkaart-ko-
piëring door niet-kadastraal, meest ge
huwd, vrouwelijk personeel met zeer be
perkte opleiding, die daarnaast tot taak
hebben de „opwerking" (lijnen ophalen
e.d.) van bijbladen van andere bureaus.
Na het vorenstaande is de nauwkeurig
heid van de filmplans voldoende om
schreven. Controle van een lichtdruk
met het bijblad geeft overigens een vi
sueel inzicht.
10. Als laatste soort dus de lichtdruk voor
het betalende publiek. Een kadastrale
lichtdruk is een volgens het zg. Ozalid-
procédé vervaardigde mechanische af
druk op diazo-lichtgevoelig-materiaal,
dat na belichting door amoniak-damp
(droog) wordt ontwikkeld. Een door
procédé- en papierwerking slecht slui
tende afdruk van een fotografische en
bijgewerkte calque (filmplan), die voor
80 weer een afdruk is van een geko
pieerde kaart, een kaart die ook weer
één of meermalen gekopieerd is.
Momenteel zijn reeds 16.000 van de ge
schatte 25.000 plans als lichtdruk in de
archieven van de kadastrale boekhou
ding en de gemeentesecretarieën die
