zonnewijzers m
165
door N. D. Haasbroek, oud-lector aan de Technische Hogeschool
te Delft
vlok 1/3 in B
loodrecht op AB
In fig. 17 is een horizontale zonnewijzer voor
gesteld, ontworpen voor de plaats op 52°
noorderbreedte en op de meridiaan van En
schede (in Duitsland, ten noordoosten van
Winterswijk). Ze is cirkelvormig gekozen
met de bevestiging A van de stijl in het mid
delpunt van de cirkel. De hoeken x uit fig. 16
zijn met (4) berekend en met een poolcoördi-
natograaf uitgezet. Voor MET 12u32m (t
12 uur 180° bij e =0) is x 0, voor
MET 15" (t 14"28™ 217°)
34,11 gr ,voor MET 8" t 7"28m
112°) x -f- 69,84 gr. Ter verhoging van de
nauwkeurigheid van de aflezing kan men de
intervallen van een uur (15°) verkleinen tot
een kwartier (3°45') of tien minuten (2°30').
Als men bij een straal van de cirkel R de
lengte van de stijl 0-962 R neemt, dan
valt op de langste dag om 12u32 de schaduw
van de punt juist op de cirkelomtrek.
Aan de bovenkant van de figuur (zuidzijde)
is de tijdvereffeningskromme uit fig. 7 over
genomen die, voor het resultaat dat moet
worden bereikt, voor geheel Nederland vol
doende nauwkeurig is.
Om het instrument goed op te stellen draait
men het zodanig op zijn zuiver horizontale
voetstuk dat het bijv. 14 uur aanwijst als het
(14u -j- e) MET is. Op 5 februari bijv. e
is dan -j- 14 minuten is dit om 14" 14 MET
het geval.
Voor een bespreking van de verticale zonne
wijzer verwijs ik naar fig. 18. In deze figuur
stelt Vi een verticaal vlak voor, een zoveel
mogelijk op het zuiden gelegen muur. De ver
ticale lijn AED maakt van dit vlak deel uit. In
A is de stijl AB van een zonnewijzer beves
tigd ter lengte Deze stijl is gericht op de
noordpool van de hemel. Zij maakt dus een
hoek p met het horizontale vlak V2 dat door
het eindpunt B van de stijl is aangebracht.
V-i en V2 snijden elkaar volgens de lijn OE.
BE die in V2 de richting naar het noorden
